نشانه های ظهور در کتاب الغیبه نعمانی

کتاب «الغیبه» نعمانی یکی از مصادر اولیه حدیثی مهدوی است که متضمن روایات نشانه های ظهور فراوانی است. نعمانی قریب هشتاد روایت در کتاب خود در مورد نشانه‌های ظهور گردآورده است. این روایات را می‌توان در قالب «نشانه های حتمی مشهور»، «نشانه‌های حتمی غیرمشهور» و «نشانه‌های غیر حتمی» تقسیم کرد.

تعریف نشانه ها

در لغت

به هدف و جایی که برای انداختن تیر نشان می کنند، «نشانه» می گویند. همچنین نشانه بر علامت و اثر اطلاق می شود.[1] این واژه بر دلیل، اماره و سمت نیز گفته می شود.[2]

در اصطلاح

نشانه های ظهور بر رخدادهایی اطلاق می شود که بر پایه پیش بینی معصومان(علیهم السلام)، قبل از ظهور، یا در آستانه آن اتفاق می افتد. همچنین ممکن است همزمان، یا بعد از ظهور امام مهدی(عج) باشد.[3]

نشانه ها در الغیبه نعمانی

نشانه های حتمی

در این کتاب نشانه های حتمی به دو صورت ذکر شده اند:

روایاتی با چندین نشانه

مراد روایاتی هستند که چند نشانه را با هم و همه را به عنوان نشانه حتمی ذکر می کند؛ مانند روایاتی که مجموع ندای آسمانی، سفیانی، یمانی، خسف بیدا و قتل نفس زکیه را از حتمیات معرفی می‌کنند.[4]

روایات اختصاصی حتمی

مراد روایاتی هستند که تنها یک نشانی را به عنوان نشانی حتمی ذکر کرده اند:

ندای آسمانی

ذکر این نشانه در باب خاصی از کتاب الغیبه نعمانی عنوان نشده است. برای نمونه، در باب 21 روایتی است متضمن مکان ندا، منادی و محتوای ندای آسمانی؛[5]

سفیانی

علاوه بر اینکه در باب‌های مختلف، از جمله باب ۱۴، در مورد سفیانی روایت وجود دارد، باب ۱۸ مخصوص روایات سفیانی است؛[6]

یمانی

یمانی سومین نشانه حتمی ظهور است. در کتاب الغیبه نعمانی، هشت روایت درباره یمانی آمده است؛[7]

خسف بیدا

روایات متعددی در خصوص این نشانه وارد شده اند؛ از جمله روایتی که خسف بیدا را پدیده ای عجیب معرفی می‌کند؛[8]

قتل نفس زکیه

آخرین نشانه حتمی مشهور قتل نفس زکیه است؛ مانند روایاتی که محتوای آنها انتظار فرج است بعد از کشته‌شدن نفس زکیه.[9]

نشانه حتمی غیر مشهور

ظاهرشدن دستی در آسمان در دو روایت ضعیف نقل شده است و از علائم حتمی غیرمشهور محسوب می‌شود.[10]

نشانه های غیر حتمی

نشانه های غیر حتمی در سه دسته جای دارند:

1. شخصیت‌های تأثیرگذار؛
2. رخدادهای طبیعی؛
3. رخدادهای سیاسی - اجتماعی.

شخصیت‌های تأثیرگذار

چهار نشانه در این قسمت از نشانه‌های غیر حتمی وجود دارند. اولین نشانه در قسمت نشانه‌های غیر حتمی، خروج خراسانی است؛[11] حسنی دومین نشانه است که روایات متعددی را به خود اختصاص داده است؛[12] مروانی و شعیب بن صالح، سومین و چهارمین نشانه غیر حتمی هستند.[13]

رخدادهای طبیعی

در این قسمت از روایات غیر حتمی، پنج نشانه ذکر شده اند. دو نشانه نخست، کسوف و خسوف است؛[14] آتش و گرمای سخت، سومین و چهارمین نشانه هستند؛[15] نشانه پنجم مسخ‌شدن است.[16]

رخدادهای سیاسی – اجتماعی

دوازده نشانه در این قسمت ذکر شده اند. نشانه اول تا ششم در خصوص وحشت از جنگ‌ها، گرسنگی، کم‌بودن مال، کم‌شدن محصولات، کوتاهی عمر و کم‌بودن فرزندان هستند؛ چرا که در باب چهاردهم، حدیث پنجم از کتاب نعمانی روایتی از امام صادق(ع) ذکر شده است، مبنی بر اینکه پيش از قيام قائم(عج) نشانه‌هائى خواهند بود و بعد از این عبارت، نشانه های مورد نظر را بیان می فرمایند؛[17] چرا که در حدیث پنجاه و سوم از باب چهاردهم آمده است که قیام امام مهدی(عج) بعد از حکومت اصناف مختلف بر مردم خواهد بود.[18] همچنین در حدیثی از کتاب نعمانی، هلاکت مردی از بنی عباس در ردیف نشانه های حتمی، مانند ندا، خسف، سفیانی و قتل نفس زکیه آمده است.[19] نشانه نهم، دهم و یازدهم در باره مشکلات مردم است که به‌ دلیل جنگ‌ها و امراضی‌ مثل طاعون ایجاد می‌شوند؛ چرا که در حدیث آمده است: قبل از قائم(عج) و در آستانه ظهور دو نوع مرگ است: مرگ سرخ که با شمشیر است و نوع دوم، مرگ سفید بر اثر شیوع طاعون است. همچنین در این زمان، دروغ و فریبکاری، فراوان می شود.[20] در روایتی هم می فرماید قائم(عج) ظاهر نمی شود، مگر اینکه در شام فتنه ای رخ دهد و کشتاری واقع شود.[21]

نتیجه گیری

با احتساب روایات نشانه‌های حتمی مشهور و غیرمشهور که شش نشانه بود، همچنین شخصیت‌های تأثیرگذار بر بخش نشانه‌های غیر حتمی که چهار نشانه بوده است و با در نظرگرفتن پنج نشانه غیر حتمی در قسمت رخدادهای طبیعی و دوازده نشانه غیر حتمی در بخش رخدادهای سیاسی – اجتماعی؛ به این نکته می‌رسیم که نعمانی در کتاب الغیبه خود، بیست و هفت نشانه نقل کرده است.

پانویس

1. ↑نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی، ج 5، ص 3710 . نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی، ج 5، ص 3710
2. ↑دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج 2، ص 2994. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج 2، ص 2994.
3. ↑سلیمیان، خدامراد، فرهنگ نامه مهدویت، ص 445. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ نامه مهدویت، ص 445.
4. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 26، ص 264. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 26، ص 264.
5. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، باب 21، ح 9، ص 320. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، باب 21، ح 9، ص 320.
6. ↑همان، باب 18، ح 1، ص 300. همان، باب 18، ح 1، ص 300.
7. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ح 1، ص 39، ح 12 و ص 253، ح 60 و ص 277، ح 15 و ص 305، ح 9 و ص 252، ح 11 و ص 252، ح 13 و ص 253، ح 42 و ص 270. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ح 1، ص 39، ح 12 و ص 253، ح 60 و ص 277، ح 15 و ص 305، ح 9 و ص 252، ح 11 و ص 252، ح 13 و ص 253، ح 42 و ص 270.
8. ↑همان، ح 29، ص 264. همان، ح 29، ص 264.
9. ↑همان، باب 10، ح 6، ص 166. همان، باب 10، ح 6، ص 166.
10. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 11، ص 252، ح 15 و ص 257. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 11، ص 252، ح 15 و ص 257.
11. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، باب 14، ح 13، ص 253. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، باب 14، ح 13، ص 253.
12. ↑همان، باب 14، ح 43، ص 270 . همان، باب 14، ح 43، ص 270
13. ↑همان، باب 14، ح 12، ص 253. همان، باب 14، ح 12، ص 253.
14. ↑همان، باب 14، ح 45، ص 271. همان، باب 14، ح 45، ص 271.
15. ↑همان، باب 11، ح 1، ص 194، باب 14، ح 44 و ص 271. همان، باب 11، ح 1، ص 194، باب 14، ح 44 و ص 271.
16. ↑همان، باب 14، ح 40، ح 41، ص 269. همان، باب 14، ح 40، ح 41، ص 269.
17. ↑همان، باب 14، ح 5، ح 6. «انّ قدّامَ قیامِ القائمِ علامات» . همان، باب 14، ح 5، ح 6. «انّ قدّامَ قیامِ القائمِ علامات»
18. ↑همان، ح 53، ص 274. همان، ح 53، ص 274.
19. ↑همان، باب 14، ح 16، ص 257 . همان، باب 14، ح 16، ص 257
20. ↑نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 59، ح 61، ص 277، ح 62، ص 278. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، باب 14، ح 59، ح 61، ص 277، ح 62، ص 278.
21. ↑همان، ح 65، ص 279. همان، ح 65، ص 279.

منابع

1. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، نسخه الکترونیکی.
2. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ نامه مهدویت، تهران، بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج)، 1388 ه. ش‌
3. نعمانى، محمد بن ابراهيم‌، الغيبة للنعماني‌، محقق: على‌اكبر غفارى، تهران، مكتبة الصدوق، 1397.
4. نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی، تهران، انتشارات خیام، 1343.