شمایل امام مهدی(عج)

امام مهدی(عج) ، امام همه قشرهای جامعه است و طبیعتا، عده فراوانی از افراد جامعه، قدرت استفاده از براهین امام شناسی را ندارند. لذا برای این که آنان نیز بتوانند امام خود را بشناسند یا تصویری از امام در ذهن خود داشته باشند؛ راهی ساده بیان شده و آن استفاده از علائم ظاهری و حسی است.

البته، این نشانه ها، در امام دوازدهم(عج) از اهمیت مخصوصی برخوردار است؛ زیرا در باره ائمه پیشین، امام قبلی، امام بعد از خود را برای مردم معرفی می کرد و نشان می داد؛ اما در زمان حضرت ولی عصر(عج) ، امام قبل از ایشان، در قید حیات نیستند تا ایشان را معرفی و تایید کنند . شاید سرّ این که به این حد، از نشانه های ایشان، در روایات ذکر شده، همین باشد تا مردم، در زمان غیبت - که زمان حیرت است و فضا، برای مدعیان دروغین امامت و مهدویت باز است - بتوانند با تمسک به روایات اهل بیت (علیهم السلام)راه خود را به روشنی بپیمایند.[1] بر همین اساس، در روایات، سیمای امام مهدی در قالب های کلی ذیل ترسیم شده است:

شباهت به پیامبر(ص)

برخی روایات، امام مهدی(عج) را شبیه ترین فرد به رسول اکرم(ص) معرفی می کنند. در روایتی از «جابر بن عبدالله انصاری» نقل شده است که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: «مهدی(عج) از فرزندان من است. اسم او، اسم من و کنیه او، کنیه من است. او از نظر خَلق و خُلق، شبیه ترین مردم به من است.[2]»

نیز احمد بن اسحاق بن سعد قمی می گوید: از امام حسن عسکری(ع) شنیدم که می فرمود: «سپاس از آن خدایی است که مرا از دنیا نبرد تا آن که جانشین مرا به من نشان داد. او از نظر آفرینش و اخلاق، شبیه ترین مردم به رسول خدا(ص) است.[3]»

امیر مومنان(ع) فرمودند: «شبيه‌ترين مردم به رسول خدا در سيرت و صورت و زيبايي و جمال است.[4] »

نیز پیامبر(ص) فرمودند: «شبيه‌ترين مردم به من در سيرت و صورت است.[5]«

نيز فرمودند: «شبيه‌ترين مردم به من در قيافه و گفتار و رفتار است.[6]»

شباهت با حضرت موسی(ع)

امام رضا(ع) به نقل از پيامبر(ص) فرمودند: «شبيه من و شبيه حضرت موسي است».[7]

شباهت با حضرت عیسی(ع)

حضرت مهدی(عج) شبيه‌ترين مردم به حضرت عيسي بن مریم، در سيرت و صورت و وقار و هيبت است.[8]

شباهت با پدر بزرگوارشان(ع)

آن حضرت شبيه‌ترين مردم به امام حسن عسكري(ع) است.[9]

شمایل حضرت در کودکی

بعضی از افراد در دوران کودکی حضرت به دیدار ایشان موفق شده اند؛ از جمله ضوء بن علی مردی از اهل فارس، حکایتی نقل و در ضمن آن، برخی از اوصاف نوزادی حضرت را بیان کرده است: «... پسر‌بچه‌‌ای سفید و زیباروی بود ... مویی از بالای سینه او تا ناف، به رنگ سبز- نه سیاه- روییده بود... .»[10] احتمالا راوی، آن حضرت را در گهواره دیده که معمولا برای راحتی، بچه ها را با لباس کم در آن قرار می دهند.

یعقوب بن منقوش می گوید: خدمت امام حسن عسکری(ع) وارد شدم. داخل حیاط بر سکویی نشسته بود. سمت راستش اتاقی قرار داشت و بر آن پرده‌ای آویخته بود. گفتم: ای سید من! صاحب امر امامت، بعد از شما کیست؟ فرمود: «این پرده را بالا بزن»؛ آن را بالا زدم؛ پسر بچه‌ای به قامت پنج وجب که به نظر می‌آمد هشت الی ده‌ سال داشت، بیرون آمد؛ با پیشانی درخشان، روی سفید، دو چشم براق، دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته؛ در گونۀ راستش خالی و در سرش گیسوانی بود. بر زانوی پدر خود ابو محمد(ص) نشست. پس امام عسکری(ع) به من فرمود: «این است صاحب الامر شما».[11]

مشخصات ظاهری حضرت(عج)

سر

حضرت مهدی(عج) دارای سری گرد بود است[12] و در سر مبارکش خال یا علامتی وجود دارد.[13]

رنگ چهره

آن حضرت خوش سیما، گندمگون و درخشان[14]مثل ستاره است. در برخی روایات آمده است: رنگ چهره اش سفید، آمیخته به سرخی (سرخ و سفید) است.[15] گندم گون بودن و زردی چهره حضرت در اثر شب زنده داری است.[16]

صورت

حضرت دارای گونه هایی نرم با خالی در گونه ی راست است که مانند دانه مشک بر روی عنبر بوده[17]و مثل ستاره درخشان[18] و نیز میان دوچشمش اثر سجده نمایان است.[19]

پیشانی

امام مهدی(عج) دارای پیشانی بلند و نورانی می باشد.[20]

با توجه به این که امام(عج) فرق باز می کند و موها را به طرفین شانه کرده، گیسو می نماید؛ می توان گفت، منظور از «اجلی الجبهه » بودن حضرت، این است که موهای امام، به پیشانی مبارک شان نریخته است و موهایشان را از روی پیشانی کنار می زنند.

بینی

حضرت دارای بینی باریکی است که میانش اندکی برآمدگی دارد.[21]

خال

در پشتش دو خال است؛ یکی به رنگ پوستش و یکی همچون مهر نبوت پیغمبر(ص) .[22]همچنین آن حضرت، خالی بر ران[23] و خالی هم برگونه مبارک دارد.[24]

مو

حضرت دارای موهایی مجعد( پیچیده) بوده[25] و حتی یک تار موی سفید در سر و محاسن او دیده نمی شود[26]. در کودکی موهای سرشان درخشنده و سیاه و مجعد؛ اما نه زیاد درهم پیچیده وتا نرمی گوش از هر دو طرف آویزان است و بر روی دوش ریخته و از وسط دارای فرق بوده است. [27]

با توجه به روایات، مشخص می شود که موی حضرت کاملا لَخت نبوده، بلکه دارای چین و شکن زیبایی است. رنگ موی حضرت نیز کاملا سیاه نیست، بلکه دارای سرخی کمی هم است که البته سیاهی آن به سرخی اش غلبه دارد.[28]

ابرو

آن حضرت دارای ابروانی پرپشت و برجسته می باشد.[29]ابروان حضرت گشاده و باریک و کشیده و نزدیک به هم، اما ناپیوسته می باشد؛[30] کشیده و کمان ابرو .[31]

چشم

دارای چشمانی گرد، سیاه و درشت و فرو رفته است.[32] شاید فرو رفتگی چشم هایش بر اثر عبادت و بیداری شب و گریه بسیار باشد.[33] به طور طبیعی، حالت چشم سرمه کشیده را دارد.[34]

دندان

حضرت دارای دندان های براق بوده ومیان دو دندان پیشین او، گشاده است.[35]

محاسن

محاسن شریف آن حضرت کوتاه، اما پرپشت و فراوان است.[36]

کف

کف دست حضرت درشت[37] و بر کف راستش علامت یا خالی است.[38] بر کف دستش نوشته شده است: «با او بیعت کنید؛ زیرا بیعت، فقط برای خداوند است.»[39]

شکم

حضرت دارای شکم عریض،[40] برآمده و فربه می باشد.[41] یک رشته باریک مو به رنگ سبز، نه سیاه، از وسط سینه مبارک امام(عج) واز زیر گلو تا ناف حضرت(عج) امتداد دارد.[42]

با اين كه اين قسمت با الفاظ متعددي نقل شده است؛ همه، به معناي اتساع و فراخ بودن شكم حضرت(عج) و اين، با سينه‌ي فراخ حضرت مناسب است.

گفتنی است كه در اين صفت، آن حضرت شبيه جد بزرگوارش، حضرت اميرالمؤمنين(ع) است؛ زيرا در مورد ايشان، وارد شده است كه دارای شکم برآمده[43] بودند؛ امّا سینه و شکم پيامبر(ص) ، مساوی بود.[44]

ران

حضرت دارای ران‌های درشت، پهن و ستبر است.[45] بر ران راست او خالی قرار دارد، برخلاف رنگ بدن.[46] از این تعابیر مشخص می شود که ران‌هاي حضرت، عضلاني و ستبر است كه گویای قوت و قدرت بدني امام(عج) می باشد.

زانو

افتاده زانو. مرحوم علی اکبر غفاری در بیان این عبارت می نویسد: زانوی مبارک امام، به خاطر بزرگی و درشتی آن، به پایین میل دارد. [47]

ساق

ساق حضرت باریک است که گویای ورزیدگی او است.[48]

قدرت

آن حضرت به قدری نیرومند است که اگر به بزرگ‌ترین درخت زمین دست‌ اندازد، آن را از جا می کند و اگر میان کوه‌ها فریاد کشد، سنگ‌های آن‌ها را از هم بپاشد.[49]

قامت و اندام

حضرت در قامتِ جوانی متوسط[50] و میانه بالا است؛ نه بسیار بلند قد و نه بسیار کوتاه قد، با قامتی کشیده[51]. جسم شریفش، مثل جسم بنی اسرائیل[52] قدرتمند[53] و کم گوشت می باشد.[54]

شانه و کتف

حضرت مهدی(عج) دارای شانه هایی پهن[55] و قوی [56]بوده و یک خال در میان کتف اوست و از طرف چپ زیر کتفش، برگی مثل برگ درخت «آس» قرار دارد.[57]و[58]

چهره حضرت در هنگام ظهور

در روایت است که آن حضرت وقتی ظهور می فرماید  در سن پیران است و سیمای جوان دارد؛ [59]تا آن جا که بیننده او را چهل ساله یا کم تر می انگارد. دیگر از علایم او آن است که تا زمان مرگ و با وجود گذشت روزها و شب ها، اصلا پیر نمی شود تا قدرت خدا معلوم گردد و هم این که دراین امر امتحانی باشد برای خلق؛ زیرا به همین علّت گروهی از وی برمی گردند.[60]

پانویس

1. ↑جواد جعفری، جمال یار، فصلنامه انتظار موعود، ش5، ص152.
2. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج 1، باب 25، ص 286، ح 1.
3. ↑محمد بن علی بن بابویه، ج 2، باب 38، ص409، ح 7.
4. ↑سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، ص148ب79.
5. ↑محمدبن علی بن بابویه، کمال الدین، ج1، ص286.
6. ↑محمدبن علی بن بابویه، کمال الدین، ج1، ص257.
7. ↑علی بن محمد خزاز رازی، کفایة الاثر، ص159.
8. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص146.
9. ↑محمد بن حسن طوسی، غیبت، ص357.
10. ↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۶.
11. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج2، ص407.
12. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبة، ص 266 .
13. ↑محمدبن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص216، ح5.
14. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص273.
15. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج2، ص653، ح17.
16. ↑علی بن موسی بن طاووس، فلاح السائل، ص 200.
17. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص266.
18. ↑علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج2، ص469.
19. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص258.
20. ↑معجم احادیث الامام المهدی(عج) ، ج1،ص296.
21. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص214، ح2.
22. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین ،ج2،ص653، ح17.
23. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی،غیبت، 215، ح2.
24. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص304، ح14.
25. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی،غیبت ، ص309. ح14.
26. ↑نعمان بن محمد بن منصور، شرح الاخبار، ج3، ص380.
27. ↑محمد جواد خراسانی، مهدی منتظر(عج) ، ص41.
28. ↑مسعود بن مکرم، لسان العرب، ج1،ص532.
29. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی،غیبت، 215، ح3.
30. ↑محمد جواد خراسانی، مهدی منتظر(عج) ، ص41.
31. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج2،ص468.
32. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص304، ح14.
33. ↑محمد جواد خراسانی، مهدی منتظر(عج) ، ص41.
34. ↑سلیمان بن ابراهیم قندوزی، ینابیع الموده، ج3، ص343.
35. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی،غیبت، ص۲۱۵، ح ۲.
36. ↑سلیمان قندوزی، قندوزی، ینابیع الموده، ج3، ص343.
37. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج2، ص407.
38. ↑سلیمان قندوزی، قندوزی، ینابیع الموده، ج3، ص343.
39. ↑محمد بن جریر طبری، دلائل الإمامه، ص469.
40. ↑سلیمان قندوزی، قندوزی، ینابیع الموده، ج3، ص324، ح9.
41. ↑سلیمان قندوزی، قندوزی، ینابیع الموده، ج3، ص306، ح2.
42. ↑محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج 1، ص 329 .
43. ↑محمد بن علی بن شهر آشوب، المناقب، ج3، ص306.
44. ↑محمد بن علی بن بابویه، معانی الاخبار، ص80.
45. ↑محمد بن علی بن بابویه، كمال الدين، ج 2، ص 653.
46. ↑محمد بنن ابراهیم نعمانی، همان، 306، ح2.
47. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج 2، ص 407.
48. ↑علی بن موسی بن طاووس، فلاح السائل، ص 200.
49. ↑محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۵۱۴، ح ۲.
50. ↑محمد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص 300.
51. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج2، ص468.
52. ↑علی بن عیسی اربلی، کشف الغمّه، ج 2، ص 469
53. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج2، ص376.
54. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص274. کم گوشت بودن در این جا به معنای لاغر بودن نیست بلکه به معنای ورزیده بودن و نداشتن گوشت اضافی است.
55. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص215، ح3.
56. ↑محمد بن علی ابن بابویه، کمال الدین، ج۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷.
57. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، غیبت، ص216،ح5.
58. ↑درخت «آس » که به فارسی به آن، «مورد» گویند، درختی شبیه درخت انار است که دارای برگ های ضخیم همیشه سبز و معطر است .
59. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج2، ص۳۷۶، ح7.
60. ↑محمد جواد خراسانی، مهدی منتظر(عج) ، ص41.

منابع

1. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، محقق: علی اکبر غفاری، اسلامیه، تهران، 1395ق.
2. ------، معانی الاخبار، محقق: علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1403ق.
3. ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأبرار(علیهم السلام)3جلد، محقق: محمد حسین حسینی جلالی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1409ق.
4. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب (علیهم السلام)، علامه، قم، 1379ق.
5. ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، بوستان کتاب، قم، 1406ق.
6. --------، الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر(عج) ، الشریف الرضی، قم، چاپ5، 1398ق.
7. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب15جلدی، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
8. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة(علیهم السلام)،محقق: سید هاشم رسولی محلاتی، بنی هاشمی، تبریز، 1381ق.
9. جعفری، جواد، جمال یار، فصلنامه انتظارموعود، شماره 5، سال دوم، پاییز1381.
10. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر(عج) ،تحقیق: سید جواد میر شفیعی خوانساری، بنیاد پژوهش های علمی فرهنگی نور الاصفیاء، تهران، چاپ 10،1379ش.
11. طبری، محمد بن جریر طبری، دلائل الإمامه، بعثت، قم، چاپ اول، 1413ق.
12. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، محقق: عباد الله تهرانی و علی احمد ناصح، دار المعاف الاسلامیه، قم، 1411ق.
13. قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده لذوی القربی4جلد، محقق: علی بن جمال اشرف حسینی، دار الأسوه للطباعة و النشر، قم، 1422ق.
14. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی8 جلد، محقق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، دار الکنب الإسلامیه، تهران، 1407ق.
15. مؤسسه معاف اسلامی، معجم الأحادیث الإمام المهدی 8جلد، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ 2، 1428ق.
16. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، مترجم، محمد جواد غفاری، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1390ش.