زیارت آل یاسین
زیارت آل یاسین، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت
"زیارت آل یاسین"، یک دوره امام شناسی و معرفت افزایی نسبت به وجود نورانی امام عصر(عج) است. توصیه خود حضرت برای خواندن زیارت این است: «هر زمان اراده کردید که به سبب ما اهل بیت به خدا توجه کنید، یا اراده کردید به سوی ما توجه کنید؛ بگویید همان‌گونه که خداوند متعال گفته است: سلام علی آل یاسین».[1]
از فرمایش امام عصر(عج) استفاده می‌شود، اهل بیت(علیهم السلام) پل ارتباطی بین ما و خداوند متعال هستند و زیارت، تمسک به وسایل و ابزاری است که خود خداوند، برای توجه به خداوند قرار داده است. آنان که زیارت را شرک می‌پندارند، به این نکته توجه ندارند که توجه به اهل بیت(علیهم السلام) همان توجه به خدا است، چرا که اینان حجت‌های الاهی و جانیشنان خداوند در زمین هستند و توجه به آنان در طول توجه به پروردگار است. بنابراین، سلام به آل یاسین که اهل‌بیت(علیهم السلام) هستند، به قول خداوند مستند و با کلام الاهی همسو است.[2]
مأخذ شناسی
اولین منبعی که این زیارت را نقل کرده، کتاب «الاحتجاج» مرحوم طبرسی است و دیگران بعد از ایشان همگی این زیارت را از وی نقل کرده‌اند. علامه مجلسی(ره) در سه جا از کتاب «بحار الانوار» این زیارت را نقل کرده است.[3] منبع هر سه مورد، کتاب الاحتجاج است. گویا ایشان منبع دیگری برای زیارت نیافته و یا اگر هم منبع دیگری در اختیار ایشان بوده به اعتبار و ارزش این کتاب شریف نبوده است.
مرحوم شیخ حر عاملی در کتاب «الإيقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة» این زیارت را به عنوان دلیل نود و چهارم به منظور استشهاد به عبارت «و انّ رجعتكم حق» به صورت تقطیع شده از کتاب الاحتجاج ذکر کرده است. مرحوم شیخ علی حائری در کتاب «الزام الناصب في إثبات الحجة الغائب» نیز این زیارت را از کتاب الاحتجاج نقل میکند. شیخ عباس قمی(ره) در کتاب «مفاتیج الجنان» آن‌را به عنوان زیارت صاحب الامر در سرداب مقدس به عنوان اولین دعا ذکر کرده است و این زیارت را از کتاب الاحتجاج نقل میکند.
اعتبار سنجی
اعتبار کتاب الاحتجاج و جایگاه مرحوم طبرسی(متوفای 588ق) نزد علما واضح و روشن است. علامه مجلسی(ره) درمورد این کتاب می‌گوید: «اگر چه بیشتر روایات کتاب احتجاج مرسل است اما از کتابهای معروف و متداول است و سید بن طاووس(ره) کتاب را ستوده و از مولفش قدر‌دانی کرده است و اکثر متاخران از این کتاب روایت أخذ کرده‌اند».[4]
شیخ حر عاملی(ره) در جلد آخر وسائل الشیعه، ازجمله کتاب‌هایی که به آن اعتماد میکند، کتاب الاحتجاج است.[5] از اعتماد این دو محدث زبده و حدیث شناس به کتاب الاحتجاج و بیان علامه مجلسی(ره) در اخذ اکثر متاخران از این کتاب استفاده می‌شود که الاحتجاج جایگاه ارزنده‌ای نزد علما داشته و روایات آن قابل اعتماد و اطمینان است.
سند زیارت آل یاسین در کتاب الاحتجاج به این‌گونه است که محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر حميرىّ می‌گويد: «اين توقيع پس از سؤالاتى از ناحيه مقدّسه- كه خداى تعالى آن را حراست فرمايد- خارج شد: بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم: نه در امر خداوند انديشه مى‌كنيد، و نه از اولياى او مى‌پذيريد. حكمت بالغه‌اى است. پس بيم دادن‌ها، گروهى را كه ايمان نمى‌آورند، چه سود دهد؟ سلام بر ما و بر بندگان صالح خداوند باد. هر گاه توجّه به خداى تعالى و ما را قصد کرديد، پس همان‌طور كه خدا فرموده است، بگوييد: سَلامٌ عَلى إِلْ‌ياسِينَ...».[6]
سند زیارت آل یاسین در ظاهر مرسل است و راویان بین مرحوم طبرسی تا محمّد بن عبد اللَّه بن جعفر الحمیری مشخص نیست، اما این طور نیست که در واقع سند زیارت مرسل باشد، بلکه خود مرحوم طبرسی آن را به دلایلی ذکر نکرده است. ایشان در مقدمه کتاب الاحتجاج می‌فرماید: «اکثر روایات را بدون سند (مرسل) آورده است و بدلایلى چون اجماعی بودن یا موافقت با آنچه عقول بر آن دلالت دارند و یا مشهور بودن در آثار فريقين، اسناد بسيارى از اخبار را نياوردم، به جز احاديث امام حسن عسكرى(ع) كه در حدّ تواتر باقى احاديث نبوده، اما از نظر محتوا، مانند آنها است.»[7]
بنابراین، با اعتماد به کتاب الاحتجاج و مولفش، می‌توان به صدور زیارت آل یاسین اطمینان حاصل کرد؛ علاوه بر این‌که زیارت حاوی معارف بلندی است، عبارات آن گویای آن است که صدور این الفاظ و بیان شئونات امام عصر(عج) از غیر معصوم بعید به نظر می‌رسد.
نمایی کلی از زیارت
محتوای زیارت را می‌توان به چهار بخش اصلی تقسیم کرد:
بخش اول؛ بیان اوصاف امام در قالب سلام و درود بر حضرت
این بخش، مشتمل بر بیست و سه سلام و ارادت به محضر امام عصر(عج) است. غیر از سلام اول: «سَلَامٌ عَلَى آلِ يس» که ابراز محبت و ارادت به عموم خاندان اهل بیت(علیهم السلام) و اجداد طاهرین امام مهدی(عج) است، و سلام آخر که یک سلام مجموعی و کلّی است، سایر سلام ها به دو محور اصلی، قابل تقسیم هستند:
- اوصافی که رابطه امام با خداوند متعال را تبیین می‌کنند؛
- اوصافی که به تببین رابطه امام با مردم می‌پردازند.
قابل توجه است که برخی از اوصاف مشترک بوده و هر دو طرف تقسیم قرار می‌گیرند.
بخش دوم؛ عرضه عقاید حقه به امام
این بخش با عبارت «أُشْهِدُكَ يَا مَوْلَايَ أَنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ...» شروع می شود و اقرار به حقانیت عقاید شیعه است و یک دوره‌ی اجمالی عقاید امامیه از مبدأ تا معاد را در برمی‌گیرد. در این عبارات زائر (خواننده دعا) امام را بر اعتقادات خود گواه می‌گیرد و گویا عقاید خود را به محضر امام عرضه می کند تا بار دیگر در صحت و درستی آنها تجدید نظر کرده باشد و اگر احیاناً کم و کاستی و یا نقص و اشتباهی دارد، به لطف حجت حیّ الاهی در صدد اصلاح آن برآید.
در این قسمت، آنچه بیش از همه مورد توجه است، تاکید بر ایمان به ائمه اثناعشر(ره) به عنوان حجت های خدا بر روی زمین است. ائمه(علیهم السلام) را یک به یک با نام شریف آنها ذکر و در کنار توحید و نبوت، ایمان قلبی خود را نسبت به امامت ایشان ابراز می‌کنیم.
بخش سوم؛ بیان ملاک سعادت و شقاوت و معیار حق و باطل
عبارت « يَا مَوْلَايَ شَقِيَ مَنْ خَالَفَكُمْ وَ سَعِدَ مَنْ أَطَاعَكم » آغاز این بخش است. در این‌جا زائر با قاطعیت تمام اعلام می‌دارد، تنها راه تأمین سعادت، پذیرش ولایت اهل بیت(علیهم السلام) است. گویا این رویکرد با گوشت و پوست او عجین شده است که اطاعت از حجت خدا، سعادت دنیا و آخرت را و مخالفت با ولی خدا، شقاوت ابدی را در پی خواهد داشت.
در ادامه تولا و دوستی خود را نسبت به محبان حجت خدا(عج) و بیزاری و دشمنی نسبت به دشمنان ایشان بیان می‌کنیم و در پایان این بخش، به یک شاخصه کلی و پرچم اصلی ولایتمداری، معتقد می شویم که معیار حق و معروف رضایت و دستور اهل بیت(علیهم السلام) و ملاک باطل و منکر، نارضایتی و نهی آن‌هاست.
بخش چهارم؛ تجدید بیعت و اعلام آمادگی برای یاری امام زمان(عج)
این بخش«فَنَفْسِي مُؤْمِنَةٌ بِاللَّهِ...»، فرصت تجدید عهد و اعلام وفاداری نسبت به اولیای دین است.
در آخرین جملات زیارت، زائر بعد از اعتقاد به عقاید حقه، خود را در محضر ولی خدا می داند و با تمام وجود و آکنده از شور و شعور، دست در دست مولای خویش، خالصانه بیعت می کند و آمادگی خود را برای یاری خاندان رسالت، در کمال اخلاص اعلام می‌دارد.
کلمات پایانی این زیارت، گویا حدیث نفس یک منتظر واقعی است. او در پی دیدار مولای خود قلب خویش را جلا داده و پس از عروجی موفق، خود را برای یک فُرود آرام و مطمئن آماده میکند و به آن امید است که در هنگام ظهور و در صحنه عمل، پیوند با ولی خدا را خالصانه به نمایش بگذارد.[8]
دعای بعد از زیارت
سالک با زیارت آل یاسین، بر اثر ارتباط با معصوم به رشدی معرفتی در عرصه شناخت شخص و شخصیت امام عصر(عج) دست می‌یابد. در این مرحله با رشدی که یافته است، یک درجه بالاتر می‌رود؛ زیرا دعای بعد از زیارت در صدد آن است تا زائر را با اهداف حضرت آشنا کند. با بهره‌گیری از این معارف می‌شود به زندگی سمت و سو داد و با اهداف حضرت همسو شد.
این دعا با صلوات بر پیامبر(ص) آغاز می‌شود. بعد از آن، درخواست نورانیت‌هایی برای اعضای ظاهری و باطنی می‌شود که منتظر تا زمان فوت به آنها نیازمند است و با اکتساب آنها می‌تواند به عهد خویش وفا نماید. در ادامه اوصافی برای حضرت ذکر می‌شود که مرتبط با ظهور و حکومت ایشان است. اشاره به عصمت امام و از سلسله معصومان بودن حضرت بدان روست تا اساس حاکمیت عدل و داد در کل عالم را تبیین کند.
برخی از شروح زیارت
- "تو را گواه می گیرم"، اثر سید مجتبی بحرینی، تهران، منیر؛
- "سلام بر پرچم برافراشته"، اثر سید مجتبی بحرینی، تهران، منیر؛
- "میثاق منتظران: شرحی بر زیارت آل یاسین"، اثر سید مهدی حائری قزوینی، دفتر اول و دوم، قم، مسجد جمکران؛
- "نظر به مقصد جان هر انسان"، اثر اصغر طاهر زاده؛
- "برآستان جانان"، اثر عبدالصمد شاعلی، تهران، رایحه؛
- "التوجه الی الله تعالی بالناحیة المقدسة بوسیلة زیارة آل یاسین الکاملة"، اثر ولی الله علوی؛
- "جرعه ای از زلال سرداب مقدس(شرح زیارت آل یاسین)"، اثر سید فرید موسوی، قم یاقوت؛
- "سلوک سبز، شرح عرفانی زیارت آل یاسین"، اثر مهرداد ویس کرمی، اصفهان انتظار سبز؛
- "پیمان نصرت"، اثر زکریایی و افراسیابی، بنیاد فرهنگی مهدی موعود؛
- پایان نامه، "مستندات زیارت آل یاسین"، اثر روح الله شاهدی؛
- پایان نامه، "بررسی مبانی اعتقادی شیعه در زیارت آل یاسین"، اثر امیری نرگس، دانشگاه آزاد اسلامی فسا.
پانویس
- ↑«إِذَا أَرَدْتُمُ التَّوَجُّهَ بِنَا إِلَى اللَّهِ وَ إِلَيْنَا فَقُولُوا كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى سَلَامٌ عَلَى آلِ يس» (طبرسي، الاحتجاج ، ج2، ص493).
- ↑بنابر قراءت نافع و ابن عامر و يعقوب و زيد آیه‌ی 130 در سوره مبارکه صافات «سَلامٌ عَلى آل يس» قرائت شده است (طباطبائی، الميزان في تفسير القرآن، ج17، ص 159).
- ↑مجلسی، بحار الانوار، ج53، ص171 و ج91، ص3 و ج99، ص81.
- ↑«و كتاب الإحتجاج و إن كانت أكثر أخباره مراسيل لكنها من الكتب المعروفة المتداولة و قد أثنى السيد ابن طاوس على الكتاب و على مؤلفه و قد أخذ عنه أكثر المتأخرين» (مجلسی، بحار الانوار، ج1، ص 28).
- ↑حر عاملی، وسائل الشیعه، ج30، ص156.
- ↑« وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ أَنَّهُ قَالَ: خَرَجَ التَّوْقِيعُ مِنَ النَّاحِيَةِ الْمُقَدَّسَةِ حَرَسَهَا اللَّهُ بَعْدَ الْمَسَائِلِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ لَا لِأَمْرِهِ تَعْقِلُونَ (وَ لَا مِنْ أَوْلِيَائِهِ تَقْبَلُونَ) حِكْمَةٌ بالِغَةٌ فَما تُغْنِ النُّذُرُ... عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ إِذَا أَرَدْتُمُ التَّوَجُّهَ بِنَا إِلَى اللَّهِ وَ إِلَيْنَا فَقُولُوا كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى سَلَامٌ عَلَى آلِ يس» (طبرسي، الاحتجاج ، ج2، ص493).
- ↑«لا نأتي في أكثر ما نورده من الأخبار بإسناده إما لوجود الإجماع عليه أو موافقته لما دلت العقول إليه أو لاشتهاره في السير و الكتب بين المخالف و المؤالف إلا ما أوردته عن أبي محمد الحسن العسكري(ع) فإنه ليس في الاشتهار على حد ما سواه و إن كان مشتملا على مثل الذي قدمناه،» (همان، ج1، ص14).
- ↑برای مطالعه ر.ک: زکریایی، افراسیابی، پیمان نصرت، شرح زیارت آل یاسین
منابع
- قرآن کریم
- حر عاملی،محمد بن حسن، وسائل الشیعه، موسسة آل البیت، قم، 1409ق، اول.
- زکریایی، رضا و افراسیابی، مهدی، پیمان نصرت، بنیاد فرهنگی مهدی موعود، قم،1392ش، اول.
- طباطبائی، محمد حسین، الميزان في تفسير القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق، پنجم.
- طبرسي، احمد بن علی، الإحتجاج على أهل اللجاج، نشر مرتضى، مشهد، 1403 ق، اول.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403 ق، دوم.
