سطحی‌نگری در میان فرقه ها

دین، شیوه و روش صحیح زندگی کردن را به انسان می‌آموزد. از این رو، چنانچه دین، بد فهمیده ‌شود، مسیر زندگی انسان‌ها به انحراف کشیده می‌شود و همان‌گونه که شخص بی‌دین، از صراط مستقیم خارج شده است، شخص متدینی هم که تلقی صوابی از دین ندارد، بیرون از صراط مستقیم است.

دینداری دارای لغزشگاه‌های مختلفی است که یکی از خطرناک‌ترین آن ها «سطحی‌نگری و ظاهر بینی» است. دیندار سطحی‌نگر، چیزی از دین را منکر نمی‌شود و در صدد مخالفت با دین هم نیست؛ ولی درک او فراتر از برخی ظواهر نمی‌رود، و به فهم عمیق از دین دست نمی‌یابد.

از آن رو که سطحی نگری عنوانی کلی است، برای مستند سازی این مسئله به عنوان زمینه انحراف و لغزش در میان مریدان و بهانه ای برای جذب در فرقه های انحرافی مهدویت.

شایسته‌ است به علائم سطحی نگری پرداخت:

بی تابی

سطحی نگران بی‌تاب و کم‌تحمل‌اند، و با هر کس که در باور‌های‌آنان تشکیک کند، به سرعت برخورد می‌کنند و دینداری او را زیر سؤال می‌برند! مثلاً اگر شخصی ملاقات با امام زمان را منکر شود؛ بلافاصله او را مخالف مسجد مقدس جمکران می‌دانند و معتقدندکسی که اعتبار این مسجد را زیر سؤال ببرد، لابد در مسائل دیگر هم شک و تردید دارد!. یا اگر افرادی از فکری انتقاد کردند، او را مورد حمله‌های شدید قرار می‌ دهند. به عنوان نمونه در مباحثی که آقای« علی یعقوبی» مطرح کرده است، یکی از محققین نقدی بر این مطالب زده است؛ اما در این میان مریدان وی، با هجمه هر چه تمام، علیه این محقق مهدویت، موضع گرفتند و با انتقادهاي مختلف، حوزه‌های علمیه را ناكارآمد جلوه داد. این نشانه، آن است که تحمل انتقاد از مطالب موهوم علی یعقوبی در بین مریدان وجود ندارد.[1]

اعتماد به نقل‌های غیر مستند

غالب سطحی نگران، کلمات خود را به نقل‌های شنیده از دیگران استناد می‌کنند و مفهوم حجت نزد آن ها با افراد اهل فکر متفاوت است. اهل نظر و فکر، حجّت را در عقل و وحی محدود می‌دانند و حتی نقل از معصوم را هم با آن دو حجت می‌سنجند و روایت مخالف عقل و قرآن را نمی‌پذیرند؛ ولی حجّت سطحی نگران فراتر از نقل‌های غیر‌مستند و حکایت‌های شگفت‌آور نیست. از همه مهم تر که در مباحث مهدویت پررنگ بدان توجه می‌شود نزد سطحی نگران، خواب و رؤیا هم یک مدرک قطعی و تردید‌ناپذیر است و اگر دستشان از این منبع کوتاه بود، مدرک معتبر دیگر، استخاره است که راه‌حل همه معضلات را در آن باید جست جو کرد.[2]

از باب نمونه آقای« شیخ علی اکبر تهرانی» که اساس تشکیلات خود برخواب بنا کرده است، درجمع مریدان خواب را از پایه‌های اسلام معرفی می‌کند. وی در یک سخنرانی می‌گوید:

«اگردین کل دین دوتا پایه داشته یکیش خوابه‌؛ مثلا این کل اسلام روی دو جمله اصله یکی کارهای دیگر و یکی هم خواب… این رو قبول کنید؛ والاکافر هستی… تکرار می‌کنم اگر اسلام کل دین دو پایه داره یکی خواب است» [3]

در این جا این سوال مطرح است از کجا خواب اساس دین شده است وبر چه مبنایی اگر کسی خواب راقبول نداشت، کافر است؟ بنابراین، وقتی این ادعا درجمع مریدان مطرح می‌شود مریدان ملاحظه کنند که این تشکیلات بر پایه خواب و رویا ست، مریدان چه نگاهی به حجت و عقل خواهند داشت؟ این نوعی سطحی‌نگری افراطی است.

توهم قداست

برای افراد ظاهربین، گاه یک شخص معمول، چنان مقدس می‌شود که درباره هیچ یک از رفتار‌های او نباید شک کرد!یعنی به راحتی «اشخاص عادی»، در رتبه «معصوم» قرار می‌گیرند و باب تأمل در خطا و صواب بودن اعمالشان مسدود می‌گردد.[4]ولی سطحی‌نگران گاه یک انسان معمول را در بام دنیا می‌بینند که بر همه حوادث تاریخ از گذشته و حال تسلط دارد و همه پرده‌ها از مقابل دیدگانش کنار رفته است! و نباید گمان برد که شاید از قضیه‌ای بی‌خبر مانده و یا شاید خبری وارونه به او داده باشند.

با بررسی کارنامه مدعیان دروغین باید گفت متاسفانه «تقدس گرایی» امری مشهود است؛ به گونه ای که حتی بعد از مرگ امام زمان قلابی، مریدان او در پای چوبه دار بر جنازه او سجده کردند[5]!.یا مریدان فرقه دیگری آن‌چنان برای مدعی خود علیرضا پیغان تقدس قائل هستند که کارهای او را اعجاز می‌دانند و نوعی عصمت برای او قائل هستند.[6]

نمادگرایی

یکی دیگر از علامت‌های سطحی‌نگری، این است که تدین افراد را با «نماد» می‌سنجنند و به نوعی نمادگرایی را ملاک وارستگی انسان‌ها می‌پندارند .مثلاً کسی که انگشتر، تسبیح و محاسن، داشته باشد، نشانه قطعی متدین بودن اوست . این، در حالی است که در متون دینی، ملاک تدین چیز دیگری است. امام صادق می‌فرمایند:[7]به طول ركوع و سجود مرد، نگاه نكنيد؛ زيرا بدان عادت كرده و اگر آن را ترک کند، می‌ترسد؛ ولى نگاه كنيد به راستگویى و امانت پردازى او .

با بررسی پرونده مدعیان این نکته یافتنی است که بسیاری از آنان نمادهای اسلامی و بعضا نماد روحانیت را به همراه داشتنه اند توجه به نمادها، به نوعی نقش موثق پنداری مدعیان را در برداشته است؛ بدین معنا زمانی که یک مدعی با نماد‌های اسلامی کار خود را آغاز می‌کند مورد اطمینان مردم قرار می‌گیرد. این خود از دو جنبه قابل بررسی است: یکی این که این مدعی از این نمادها به عنوان ترفندی برای اهداف فرقه‌ای خود استفاده کرده است وجنبه دیگر این که مریدان به صرف اینکه این شخص روحانی است یا دارای نمادهای اسلامی است دعوت او را قبول قرار کرده اند.[8]

بنابراین سطحی‌نگری به آموزه مهدویت و تلقی کردن برخی از غیر مسلمات به مسلمات، یکی از معظلات جامعه امروز ماست و نوعا انسان هایی که دچار این فکر هستند، بیش تر در دام مدعیان دروغین می‌افتند. از این رو، لازم است به بیش از پیش نقش تعقل در میان عالمان و نخبگان و مردم اهمیت داده شود و احساسات و سطحی‌نگری جایگزین عقل گرایی نگردد.

پانویس

1. ↑از باب نمونه در خطابی میگویند: ثمره اين 1400 سال استاد و شاگردي و دعوت به خود توسط آقايان در جامعه شيعه چيست؟ بله! تمديد غيبت امام زمان (عج) عدم انتفاع از امام زمان (عج) سردرگمي و آوارگي مردم در فتنه ها و حوادث الواقعه، انحطاط ايماني و اخلاقي شيعيان، انحراف عمده خواص و به تبع عوام و...! تا كي مردم بيچاره را به خودتان دعوت مي كنيد و از امام حيّ باز مي داريد؟ چون خودتان بهره نداريد ديگران را منع مي كنيد!؟ اين انصاف نيست!!! یا در جای دیگر میگوید منادیان دین در جامعه ما به خواب سنگینی فرو رفته‌اند. آب را راکد نگه داشته‌اند بعد با تعجب می
2. ↑جهت اطلاع رک: شهبازیان، محمد«نقد و بررسي بهره‌گيري از استخاره، معجزه و خواب در ادله مدعي يماني بصري»انتظار موعود، 1391، شماره 39، ص 139-170.
3. ↑فایل صوتی سخنرانی شيخ(ع) ت در جمع مریدان. آرشیو نگارنده.
4. ↑به عنوان نمونه امیر‌المؤمنین هرچند «مالک اشتر» را که در میان اصحاب خود «بی‌نظیر» می‌داند و کسی را در تراز او نمی‌بیند؛ ولی به او متذکّر می‌شود که تو بشری، و نباید از محدودیت‌های بشری خود غفلت کرده و گمان بری که از همه چیز و همه جا اطلاع دقیق داری! نه، تو هم اگر اطرافیان صریح و صادقی نداشته باشی، از واقعیات جامعه بی‌خبر خواهی ماند.(نهج البلاغه، نامه 53) .
5. ↑دادستانی ویژه روحانیت، بازخوانی پرونده انحرافات آقای غ-ت.
6. ↑کاظم، الف، یکی از مریدان آقای ع –ی به نقل از وبلاگ وی به نشانی http: //ensaaf.blogfa.com(تاریخ مراجعه: 22 / 5 / 95) .
7. ↑لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ فَإِنَّ ذَلِكَ شَيْ‌ءٌ اعْتَادَهُ فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذَلِكَ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ حَدِيثِهِ وَ أَدَاءِ أَمَانَتِهِ(کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 2، ص 105) .
8. ↑علی محمد باب، ک- ب، ح - الف از جمله مدعیانی بودند که با نماد روحانیت کار خود را آغاز نمودند.

منابع

1. نهج البلاغه
2. دادستانی ویژه روحانیت، اعترافات، غ- ت، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت، بی تا.
3. سخنرانی علی اکبر تهرانی در جمع مریدان‌، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت، بی تا.
4. سخنرانی علی یعقوبی، در جمع مریدان‌، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت، بی تا.
5. شهبازیان، محمد«نقد و بررسي بهره‌گيري از استخاره، معجزه و خواب در ادله مدعي يماني بصري» مجله انتظار موعود، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1391، شماره 39، ص 139-170.
6. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تصحیح غفاری، تهران، اسلامیه، 1407