گونه‌شناسی ادعاهای مهدویت

مدعیان مهدویت الزاما پدیده‌ای یک دست و هم سنخ نیستند تا بتوان در مورد آن ها قضاوتی واحدی داشت، بلکه دارای دایره گسترده و متنوع است که شامل هر نوع ادعا در زمینه با مهدویت، اعم از فرقه‌ها‌، جریانات انحرافی و ادعاهای شخصی می‌شود. با مراجعه به تاریخ مدعیان مهدویت، با انواع و اقسام ادعاها از جانب مدعیان مواجهه هستیم که به مهم‌ترین این ادعا‌ها اشاره می‌شود:

ادعای مهدویت

برخی از مدعیان به صراحت خود را« مهدی شخصی» و« امام زمان» می‌نامند. این گونه مدعیان را می‌توان مدعیان مهدویت خاص و متعین دانست.، به عنوان نمونه، علی محمدشیرازی از جمله افردی است که ادعای مهدویت کرد. وی پس از ادعای نیابت از جانب حضرت، ادعای مهدویت نمود.[1] در دوره پس از وی، افراد دیگری هرچندغیر مطرح خود ر ا«مهدی» دانستند. بع عنوان نمونه به « الف – م» می توان اشاره کرد وی متولد گرگان، از جمله کسانی است که در سال 1365 ادعای« مهدی شخصی» نمود. فعالیت نامبرده آنچنان گسترده بود که از جانب خود برای کشورهای مختلف سفیرانی فرستاد. سرانجام در سال 66 با ضربه‌ای که از طرف نیروهای امنیتی به آن ها وارد شد، از مرز ترکیه ابتدا به ترکیه و پس از آن به آلمان فرار کرد.[2]

ادعای مهدی گری در اهل سنت هم وجود دارد. ابن تومرت، مهدی سودانی از جمله افرادی بودند که در تاریخ اهل سنت به عنوان مهدی شناخته شده اند.

ادعای بابیت

«باب» در لغت به معنای «مدخل البیت» و محل عبور به خانه یا یک مکان است؛ معنا می‌دهد اما در بحث از مدعیان، باب به معنای «واسطه بین مردم و امام» است.

علی محمد شیرازی نمونه بارز این دسته مدعیان بود که خود را باب امام زمان(عج) معرفی کرد. وفرقه« بابیه» را تشکیل داد. بعد از وی، بهائیت ادامه دهنده راه او گردید. [3]

ادعای نیابت

همان طور که از واژه « نایب» آشکار است، نیابت به معنای انجام دادن وظایفی توسط افراد خاص از جانب امام معصوم است. در متون تاریخی و روایی این واژه معمولا درباره« نواب اربعه» و برخی از وکلای سرشناس عصر غیبت صغرا استعمال شده است.[4]دردوره معاصر، گرچه به ندرت؛ کسانی بوده‌اند که ادعای مذکور را داشته‌اند. به عنوان نمونه خانم «ع ـ خ» پس از ادعای ارتباط با ائمه، خود را نایب خاص حضرت خواند.[5]

تطبیق نشانه‌ها

با توجه به وجود روایات در متون فریقین در مورد نشانه‌های ظهور، برخی افراد در عصر امروزی با سوء استفاده از این مسئله جذاب گاهگاهی در صدد تطبیق این نشانه‌ها می‌باشند که این بحث به دو صورت قابل تصور است:

تطبیق بر افراد

مراد این است که برخی با فرض کردن مصادیقی به عنوان نشانه‌ ظهور، شخصیت‌هایی‌رابدون این که آن افراد چنین اعتقادی داشته باشند بر آن علائم تطبیق می‌دهند ازباب نمونه ‌در مستندی که در سال 1389 ساخته شد، در آن به مخاطبان القا شده بود که رهبر انقلاب اسلامی ایران‌، همان «سید خراسانی» موعود روایات است. یا رئیس جمهور سابق شعیب بن صالح است.[6]

مصداقِ نشانه

مراد از مصداق نشان ها آن است که افرادی خود را به عنوان مصداق یکی از نشانه‌ها معرفی می‌کنند .احمدبن اسماعیل بصری مدعی یمانی یک نمونه از این افراد است.[7]

نمونه دیگر که اسم او در مستند روزنه انحراف فاش نگردید، ادعای سید حسنی کرده است. وی می‌گوید:

«این جانب سیدی از آل امام حسن مجتبی(ع) مفتخر به عرایضی از طرف سیدنا و امامنا حجت بن الحسن هستم…»[8]

ملاقات ‌و تشرفات پیاپی

«ملاقات» به نوعی ارتباط خاص با امام عصر(عج) اطلاق می‌شود که مفهوم نوعی گفت وگو و شناخت را در بر دارد. به عنوان نمونه « حسن ـ ص» مدعی ملاقات است. اين مدعي دروغين، بيان داشته كه تاكنون سه بار حضرت صاحب‌الزمان را ملاقات کرده ‌و كه بين ايشان و حضرت مكالماتي رد و بدل گرديده است و نتيجه آن، عنايت خاصي است از طرف حضرت به ايشان که وي را به مدارج عالي معنوي رسانده است.[9] یا آقای« م ـ ع»[10] با برگزاری جلسات تشرف، افرادی را جذب کرده و به سوالات و مشکلات آنان از طریق ملاقات با امام عصر(عج) پاسخ داده است.

ارتباط

«ارتباط» دامنه‌ای گسترده‌تر از ملاقات را در بردارد که به صورت خواب و مکاتبه امکان پذیر است. این نوع ادعا با دامنه بیش تری در بین مدعیان مطرح است. خانم« ش ـ ح» [11] از جمله کسانی بود که در کارنامه آن ها این نوع ادعا به ثبت رسیده است.

همسری

با توجه به مبهم بودن بحث ازدواج حضرت یکی از ادعاهایی که جالب توجه به نظر می‌رسد، ادعای همسری با آن حضرت است! خانم« ف – گ»[12] از جمله مدعیان دروغینی است که ادعای همسری با حضرت نموده است. وی در این زمینه می‌گوید:

«من چندین مرتبه با حضرت ملاقات داشتم و ایشان یک اتومبیل و یک باب منزل در تهران به من داده‌اند و منتظرم امام زمان(عج) ظهور نمایند تا با ایشان ازدواج نمایم و در جایی دیگر می‌گوید: من در آینده همسر امام زمان(عج) خواهم شد» [13]

رجعت

«رجعت» که به معنای «بازگشت گروهی از مومنان در عصر ظهور» مورد ادعای برخی واقع گردیده است.«علی یعقوبی» نمونه‌ای‌ از آن است. وی در سخنانی در این زمینه می‌گوید:

«تمام سعی من این است که بدوم؛ گفته: بدو!من می‌خواهم بدوم؛ می‌خواهم بتازم؛ اولین کسی باشم که اولین ساطع‌های طلوع خورشید پرفروغ مهدی را احساس کنم و نور بگیرم و گرما بگیرم واثر بگیرم. هرچند که او فرمود: امضاء کرده‌ام که قبل از ظهور بروی‌؛ نمانی؛ ولی باز قبل از ظهور قرار داده است که دوباره در دنیا بیایم؛ بیایم و در رکاب مولای خود بمانم… ماها می‌رویم؛ ولی رفتنی که – ان شاء‌الله – هستم»[14]

توقیت ونزدیکی ظهور

«توقیت»‌و«تعیین زمان ظهور» از دیگر مواردی است که به ادعای دروغین منجر می‌شود. با وجود تاکید ائمه اطهار و به پیروی از ایشان علما امامیه مبنی بر عدم تعین زمان ظهور وتکذیب موقتین[15] در ادوار مختلف عده‌ای به اغراض مختلف برای ظهور زمان تعیین کرده اند.

به عنوان نمونه سید کاظم رشتی(1295 ق) از جمله کسانی است که به نزدیکی ظهور حضرت ولی عصر(عج) بشارت داده است که ادعای وی به انشعابات مختلف در شیخیه منجر گردید.[16] همچنین مستند « ظهور بسیار نزدیک است» کاری از گروه موسوم به «مبشران ظهور» در سال 1389 تولید گردید که در آن با تمسک به روایات‌، از نزدیکی زمان ظهور خبر داده شده است.

ازدیگر معاصران می‌توان مرحوم محمد شریف راضی(م 1379 ش) و مرحوم محمد حسن میرجهانی(م 1371 ش) را نام برد که در آثار و کلمات خود به نوعی ازنزدیکی ظهور سخن به میان آوردند.[17]

پانویس

1. ↑حسینی طباطبایی، مدخل باب، دانش نامه جهان اسلام.
2. ↑جامعه مدرسین قم، قبیله حیله، ص 110.
3. ↑حسینی طباطبایی، مدخل باب، دانش نامه جهان اسلام.
4. ↑طوسی، الغیبه، ص 32.
5. ↑وی متولد 1340 در تهران ودارای تحصیلات دیپلم و مقداری حوزوی کار خود را با تدریس کتاب های عرفانی آغاز نمود و پس از آن ادعای نیابت امام زمان(عج) را مطرح کرد. او ادعا دارد امام عصر(عج) از زمان غیبت کبرا تا کنون نایب داشته و او دهمین نایب امام است(جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قبیله‌حیله، ص 133) .
6. ↑سیجانی، مستندظهور بسیار نزدیک است.
7. ↑احمد اسماعیل بصری، جواب المنیر عبرالاثیز، ج 1-3، ص 367.
8. ↑کریمی، سهیل، مستند روزنه انحراف.
9. ↑جامعه مدرسین قم، قبیله‌حیله، ص 169.
10. ↑م -ع متولد مشهد است که به اتفاق خانواده به تهران آمده و در اواخر دهه هفتاد کار خود را در قالب کلاس های قران و نهج البلاغه آغاز و کم کم در ارتباط با مهدویت ادعاهای خود را مطرح کرد(دادستانی وِیژه روحانیت، پرونده نامبرده) .
11. ↑خانم ش- ح متولد تهران با تحصیلات دیپلم که تا 37 سالگی سه ازدواج ناموفق داشته است. در سال 1375 با آقای ص - ج که دارای دکتری داروسازی است، به عنوان همسرچهارم ازدواج نمود(دادستانی ویژه روحانیت، اعترافات نامبرده) .نامبرده از سال 1373 با تشکیل کلاس‌های مذهبی فعالیت خود را آغاز نمود و پس از آن مدعی شد که امام زمان با وی در ارتباط است و تکلم او تکلم امام و خشم او خشم آقا است. در سال 1378 با حمایت‌های مالی همسرش به یکی از استانهای شمالی عزیمت نمود و افراد گروه را به آن مکان دعوت کرد. خانه خود را کعبه و حرم معرفی کرد و در ادامه به فعالیت‌های انحرافی خود پرداخت.از مهم ترین فعالیت‌های وی علاوه بر ادعای ارتباط با امام زمان اجرای احکام شرعی است. یکی از مهم ترین آن احکام، ازدواج و طلاق است، به استناد این که امام زمان(عج) حکم طلاق و ازدواج آنها را صادر نموده است. اعتراف وکتک زدن مریدان خود به نام امام زمان از دیگر اقدامات انحرافی وی است.
12. ↑وی متولد تهران دارای مدرک دیپلم است او از سال 1363 به بعد عنوان می دارد که خواب نما شده و از طرف امام زمان(عج) به او امر شده که برای حضرت تبلیغ نماید. لذا نه جلد کتاب در این زمینه گرد آوری و به چاپ رسانده است. وی مدعی است حضرت به من فرمودن اگر من سه نفر مثل تو داشتم تا حالاآمده بودم همچنین وی مدعی است که حضرت پس از حکومت آقای خاتمی ظهور خواهد کرد.از جمله اقدامات وی ساخت حسینیه به عنوان پناهگاه یاران امام زمان است(جامعه مدرسین قم، قبیله حیله، ص 142-143) .
13. ↑جامعه مدرسی قم، قبیله حیله، ص 142.
14. ↑حجامی، به سوی انحراف، ص 66.
15. ↑رک: کلینی، اصول کافی، باب کراهیت توقیت، ج 1، ص 368.
16. ↑باقری، نقد وبررسی آرای کلامی شیخیه کرمان، ص 111.
17. ↑رک: رنجبری حیدر باغی، احمد، «گزارشی از توقیت ها در گستره تاریخ»، پژهش های مهدوی، تابستان 92، شماره 5، ص 38-39 .

منابع

1. باقری‌، علی اکبر، نقد وبررسی آرای کلامی شیخیه کرمان، انتشارات موسسه آموزشی امام خمینی، قم، 1392
2. بصری، احمد بن اسماعیل، الجواب المنیر عبر الاثیر، انتشارات انصار الامام المهدی، چاپ دوم، بی‌جا 1431 ق.
3. جامعه مدرسین قم‌، قبیله حیله‌، بی نا، بی جا 1429 ق.
4. حجامی، حسین، به سوی انحراف‌، پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی، بی نا، بی تا.
5. حسینی طباطبایی، مصطفی، «مدخل باب»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، 1375.
6. دادستانی ویژه روحانیت، اعترافات ش- ح، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت قم. بی تا
7. دادستانی وِیژه روحانیت، پرونده م، ع.آرشیو مرکز تخصصی مهدویت قم. بی تا
8. رنجبری حیدر باغی، احمد، «گزارشی از توقیت‌ها در گستره تاریخ» پژهش های مهدوی، شماره 5، موسسه آینده روشن، قم، 1392.
9. سیجانی، علی اصغر، مستندظهور بسیار نزدیک است‌، مبشران ظهور، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت، 1389.
10. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه‌، تصحیح عبادالله تهرانی وعلی احمد ناصح، قم: دارالمعارف الاسلامیه‌، 1411 ق.
11. کریمی، سهیل، مستند شعبده شیطان، آرشیو مرکز تخصصی مهدویت، بی تا.
12. کلینی‌، محمد بن یعقوب، الکافی‌، تصحیح علی اکبر غفاری ومحمد آخوندی، اسلامیه‌، تهران 1407 ق.