منابع حدیثی اهل سنت در موضوع مهدویت چگونه است؟
منابع حدیثی اهل سنت در موضوع مهدویت چگونه است؟، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت
اعتقاد به مساله مهدی موعود یکی از مسلمات مذاهب اسلامی است به طوری که علمای اهل سنت آن را متواتر می دانند[1] بر اساس همین اندیشه اصحاب اهل حدیث اهل سنت در مجامع روایی خود به احادیث مهدویت اهتمام داشته اند. روایات اهل سنت در قرون ابتدایی در کنار سایر روایات در منایع حدیثی آنان ذکر شده است. اما در قرون بعدی برخی منابع به صورت اختصاصی روایات مهدوی را جمع آوری کرده اند که مهمترین آن عبارتند از:
- اربعون حديث نوشته ابو نعيم اصفهانى(م 420 ه. ق) است. وى در قرن چهارم و پنجم مىزيست و بيش از پنجاه تأليف معروف از خود برجاى گذاشت؛ از جمله نوشتههاى او، رسالهاى است با نام أربعون حديثا ويژه حديثهاى امام مهدی(عج) كه اين مجموعه حديثى را محقق اربلى در كتاب كشف الغمّة في معرفة الائمه ذكر كرده است.[2]
- الدر المنتظم فى السر الاعظم، نوشته شيخ كمال الدين محمد بن طلحه شافعى(م 652 ق)، به ارائه نشانههاى آخرالزمان از طريق بهكارگيرى مفاهيم باطنى حروف و اعداد در علومى مانند علم جفرپرداخته است.
- البيان فى اخبار صاحب الزمان نوشته حافظ فخر الدين ابى عبد اللّه محمد بن يوسف بن محمد گنجي الشافعي(656 ق)، از عالمان بزرگ شافعى در اوائل قرن هفتم هجرى است . كتاب در 25 باب تنظيم شده كه باب اول در موضوع خروج امام زمان است. عناوين برخى از ابواب ديگر چنين است: مهدى از فرزندان فاطمه است؛ مهدى از سادات بهشت است؛ سفارش رسول خدا به پيروى از مهدى؛ يارى مهدى توسط اهل مشرق؛ مقدار حكومت مهدى پس از ظهور؛ نماز خواندن عيسى به امامت حضرت مهدى؛ مهدى از فرزندان امام حسين(ع)؛ كرم و بزرگوارى مهدى؛ رد كسانى كه گمان مى كنند مهدى همان عيسى است؛ كنيه حضرت مهدى و شباهت اخلاق وى به پيامبر؛ قيافه ظاهرى حضرت مهدى؛ زنده بودن حضرت مهدى پس از غيبت تا كنون. همچنين مؤلف درباره زنده بودن حضرت مهدى تا زمان حاضر مفصل به استدلال و ارائه نمونه مى پردازد.
- «عقد الدّرر فى اخبار المنتظر» به زبان عربى نوشته يوسف بن يحيى بن على بن عبدالعزيز مقدّسى شافعى سلمى(م 685 ق) از علماى قرن هفتم است. این اثر، مجموعهاى روايى درباره مهدى موعود(عج) و خصوصيات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ايشان، نشانههاى پيش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است.
- «العرف الوردى فى اخبار المهدى(عج)؛ نوشته عبد الرحمن سيوطى عالم پر كار اهل تسنن است. اين كتاب مشتمل بر رواياتی درباره مهدى و ظهور او و حوادث آخر الزمان است كه مؤلف از منابع متعدد پيش از خود جمع آورى كرده و با ذكر نام منابع، آنها را نقل كرده است.
- «القول المختصر في علامات المهدي المنتظر(عج)» اثر شهابالدين احمد بن محمد هيتمى مكى، (م 974 ق) مرورى است كوتاه بر علائم ظهور حضرت مهدى(عج) و حوادث مقارن با آن، كه به زبان عربى نوشته شده است.
- «المهدى المنتظر فى ضوء الاحاديث و الآثار الصحيحه»،[3] نوشته عبدالعليم عبدالعظيم بستوى از عالمان وهابی دوران معاصر. وى در این كتاب به بررسى 46 حديث و اثر صحيح و 292 حديث و اثر ضعيف با موضوع مهدویت پرداخته و در پايان هشت حديث مصرح و 22 حديث غير مصرح را به عنوان احاديث صحيحه پذيرفته است.
اما منابع غیر اختصاصی فراونند. از علمای قرن سوم و چهارم میتوان به دستهای از محدثان اشاره کرد مانند:
- ابنماجه در سنن[4]
- ابوداوود در سنن[5]
- تِرمذى در الجامع الصحيح[6]
- احمد بن حنبل در مسند[7]
- عبدالرزاق صنعانى در مصنف[8]
- ابن ابىشيبه در مصنف[9]
- طبرانى در المعجم الكبير و المعجم الوسيط[10]
- ابن حبان در الصحيح.[11]
- المستدرك على الصحيحين حاكم نيشابورى[12]
پانویس
- ↑العباد، عبدالمحسن بن حمد، عقده اهل السنه و الاثر فی المهدی المنتظر ص 108؛ فقیه ایمانی، الإمام المهدی(عج) عند أهل السنة، ص 237-267
- ↑اربلى، كشف الغمّة في معرفة الائمه، ج 3، ص 255.
- ↑وى در كتاب به بررسى 46 حديث و اثر صحيح و 292 حديث و اثر ضعيف با موضوع پرداخته و در پايان هشت حديث مصرح و 22 حديث غير مصرح را به عنوان احاديث صحيحه پذيرفته است.(ج 1، ص 355)
- ↑ابن ماجه، ج 4، كتاب الفتن، باب خروج المهدي، ص 452 ـ 455،
- ↑ابو داوود، سنن، ج 4، كتاب المهدي، ص 106 ـ 109، ح 4279 ـ 4290، .
- ↑فقيه ايماني، الامام المهدى عند اهل السنه، ص 43 ـ 44.
- ↑نك: سيدمحمدجواد حسيني جلالي، الاحاديث المهدى فى مسند احمد بن حنبل، ص 55 ـ 68، چاپ ششم: مؤسسة النشر الاسلامي، قم 1417 قمري.
- ↑نك: الامام المهدى عند اهل السنه، ص 15 ـ 18.
- ↑ابن ابي شيبه المصنف، ج 7، ص 512 ـ 513
- ↑طبرانی، معجم الکبیر، ج 10، ص 131 ـ 137 (بيست حديث)
- ↑علي بن بلبان فارسي، صحيح ابنحبان بترتيب ابن بلبان، ج 15، ص 236 ـ 239 ز
- ↑عبدالله بن حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج 5، به اين ترتيب است: 8370، 8371، 8277، 8412، 8413، 8444، 8480، 8482، 8486، 8578، 8615، 8712 و 8714- 8717.