آیا آمکان دارد نشانه های ظهور محقق نگردد و به اصطلاح بدا حاصل شود ؟

شرح پاسخ

نشانه‌هاى ظهور به علايم حتمى و علايم غير حتمى تقسیم می گردد. علايم غير حتمى يا موقوف، چنان‌كه از ظاهر آن برمى‌آيد، نشانه‌هايى است كه رخ دادن آنها قطعى نيست و ممكن است به دليل عدم تحقق شرايط و يا ايجاد مانع به وقوع نپيوندند. اما در علائم حتمی دو دیدگاه وجود دارد:

ديدگاه عدم وقوع بدا در علايم حتمى

براساس اين ديدگاه، بدا در علايم حتمى امكان عقلى دارد، اما تحقق خارجى پيدا نخواهد كرد. به تعبير ديگر، اين ديدگاه منكر امكان بدا در علايم حتمى نيست، اما معتقد است بدا عملا رخ نخواهد داد. مستند اين ديدگاه، روايات معتبر متعددى است‌[1] كه با روايات متعدد غير معتبر نيز تاييد مى‌شود.[2]

ديدگاه امكان وقوع بدا در علايم حتمى

در این دیدگاه افزون بر امكان عقلى؛ امکان وقوعی هم متصور هست. عمده دلیل این گروه وجود روایاتی است که در آن گفته شده است در علائم حتمی بدا حاصل می شود. در پاسخ به این دیدگاه باید گفت:

1. این روایات اسناد معتبری ندارند.
2. از تقابل ميان علايم(غیر حتمی) موقوف و حتمي كه در برخـي از روايـات آمده، برمي آيد كه تعدادي از علايم از دايره علايم موقوف، خارج انـد. بنابراين، حمل محتوم بر آنچه احتمال بدا در آن راه دارد، وارد كـردن علايم محتوم به دايره علايم موقوف است كه بر خلاف ظاهر روايـات است. بلكه نتيجه اين سخن، لغو بودن تقسيم بندي علايم بـه حتمـي و غيرحتمي است.
3. تغييرپذير دانستن تمام علايم ظهور، با روايات بسيار بلكه متواتر كه به حتمى و تبديل ناپذيرى برخى از علايم تصريح دارند، منافات دارد.
4. تغيير تمام علايم، مستلزم نقض غرض خواهد بود، و خداوند محال است كه نقض غرض كند؛ زيرا غرض و منظور از قرار دادن علايم و نشانه‌ها، آن است كه مردم به وسيله آنها امام غايب خود را بشناسند و از هركسى كه به دروغ ادعاى امامت مى‌كند، پيروى ننمايند. پس هرگاه تمام نشانه‌ها تغيير كند و هيچ يك از آنها براى مردم آشكار نگردد، نقض غرض لازم مى‌آيد و خداوند محال است غرضش را نقض كند.
5. براساس اصل بدا، احتمال تغيير و تبديل در مقدرات وجود دارد، اما احتمال تغيير، هميشه مستلزم تغيير نيست. به بيان ديگر، امكان عقلى بدا در باب علايم حتمى ظهور نفى نمى‌ گردد، و تغيير حوادث نشانه ها به دليل فقدان شرايط يا وجود موانع، محال نيست، اما طبق گزارش پيشوايان معصوم(علیهم السلام) كه به حوادث آينده آگاه‌اند، از آن‌جا كه همه شرايط اين پديده‌ها فراهم مى‌شود و مانعى نيز سدّ راهشان نخواهد شد، آن امكان عقلى در حد امكان باقى مى‌ماند و لباس واقعيت به خود نمى‌پوشد؛ چرا كه لازم نيست هرامر ممكنى تحقق بيابد.

جهت تفسیر این بحث میتوان به منابعی مانند کتاب«تاملی در نشانه های حتمی ظهور» نوشته نصرت الله آیتی و مقاله «ارتباط بداء با ظهور حضرت مهدي(عج) نگارش خدا ماد سلیمیان مراجعه کرد.

پانویس

1. ↑شيخ صدوق، محمد بن علی، كمال الدين، ج 2، ص 558، باب 57، ح 5. مثلا درباره سفیانی آمده است: أن أمر السفيانى من الامر المحتوم و خروجه فى رجب»
2. ↑نعمانى، محمد بن ابراهیم، الغيبة، ص 416، باب 18، ح 2.

منابع

1. آیتی، نصرت الله، سفیانی از ظهور تا افول، ثانی عشر، قم، 1384.
2. صدوق، محمد بن علی، كمال الدين و تمام النعمة، چاپ دوم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، قم، 1382.
3. نعمانى، الغيبة، چاپ دوم، انتشارات صدوق، تهران، 1376.