راویان مهدوی اهل سنت(عبدالله بن مسعود)

در میان اهل سنت راویان فراوانی روایات مهدویت را نقل کرده اند. نقل این تعداد از راوی می توان به اثبات اندیشه مهدویت در مقابل منکران کمک کند. عبدالله بن مسعود یکی از این راویان بوده که تعداد فراوانی روایت از او نقل شده است.

شرح حال

عبد اللّه بن مسعود بن غافل بن حبيب، هذلىّ، ابو عبد الرّحمن، مادرش امّ عبد، دختر عبد بن سواء از قبيله هذيل است.[1] ازاين‌رو پيامبر(ص) از او تعبير به «ابن امّ عبد» كرد.

ابن مسعود در گذشته چوپان بود،[2] او از مسلمانان نخستين به شمار مى‌رود و ششمين نفرى است كه مسلمان شد.[3] دوبار هجرت كرد، يك بار از مكّه به حبشه و بار دوم به مدينه.[4] وی يكى از چهره‌هاى علمى در ميان صحابه است و نخستين شخصى است كه در مسجد الحرام، قرآن را آشكارا در ميان انجمن قريش با صداى بلندتلاوت كرد.

پيامبر(ص) در آغاز اسلام به او فرمود: «إنّك لغلام معلّم؛ تو پسری تعلیم یافته ای» پیامبر ميان او و سعد بن معاذ، برادرى قرار داد. او كفشدار پيامبر گرامى بود.[5]او در جنگ های فراوان و مهمی مانند بدر، احد و خندق شرکت کرد.[6]عمر بن خطّاب، او را حاكم كوفه قرار داده بود[7]

ابن مسعود در سال 32 ه. در مدينه، چشم از جهان فرو بست و زبير بر او نماز خواند، شبانه در کنار قبر عثمان بن مظعون در بقيع دفن شد.[8]

فضائل عبدالله بن مسعود در منابع اهل سنت

درباره وی فضیلت های فراوانی نقل شده است: ابی هريره نقل کرد که پیامبر(ص) فرمود: «هر کس دوست دارد قرآن را تازه و همانطور که نازل شده بخواند، باید آن را بر خواندن ابن ام عبد بخواند» [9]

از عبد الرحمن بن یزید نقل شده: «به حذیفه گفتم: مردی را به ما معرفی کن که در ظاهر و سیرت شبیه رسول الله(ص) باشد تا از او یاد بگیریم. او گفت: «نمی‌دانم کسی نزدیک‌تر به سیرت و ظاهر رسول الله(ص) باشد تا اینکه دیوار خانه‌اش او را بپوشاند، جز ابن ام عبد» [9]

ابن قانع بغدادی در وصف او می‌گوید: عبد الله بن مسعود از نخبگان قاریان بود. پیامبر به او دستور داد تا قرآن را از او بگیرد و او از کسانی بود که در ادای قرآن دقت می‌کرد و در روایت سخت‌گیر بود. او از دانایان به معانی قرآن بود و در عبادت جدیت و تلاش زیادی داشت. وقتی شب‌ها آرام می‌شد، صدای او مانند وزوز زنبور شنیده می‌شد تا صبح. او از پیشگامان در قرآن و فتوا بود و از اصحاب با خلق نیکو و مورد پیروی صحابه بود.[10]

نقل و انتقال میراث عبدالله بن مسعود

صاحبان صحاح شش‌گانه، به روايات او استناد كرده‌اند[11] وی عمده روایات خود را از پیامبر خدا و سعدبن معاذ نقل کرده است. [12]روایات مهدوی وی از پیامبر خدا است.

اما افراد فراوانی از وی روایت نقل کرده اند مانند: پسرانش: عبد الرّحمن و ابو عبيده، پسر برادرش عبد اللّه بن عتبة بن مسعود و افراد سرشناس دیگری مانند: ابو سعيد خدرى، انس بن مالک، جابربن عبدالله، ابن عمرو ابو موسى الاشعرى، حجاج ابن مالك الاسلمى، ابو امامة، طارق بن شهاب، ابو الطفيل و...[12]

روایات مهدوی وی توسط زربن حبیش به دوران بعدی منتقل شده است.

روایات مهدوی عبدالله بن مسعود

تنوع فراوانی در روایات وی دیده می شود. از نکات مهم روایات وی نقل در منابع متعدد است که اعتبار آن را افزایش می دهد. یکی از پایه های اصلی روایات وی شباهت های امام مهدی(عج) با پیامبر خداوند بوده که در چند آموزه متبلور است:

مهدی همنام پیامبر

«حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ، حَدَّثَنَا عَاصِمٌ، عَنْ زِرٍّ، عَنْ عَبْدِ اللهِ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى ‌يَلِيَ ‌رَجُلٌ ‌مِنْ ‌أَهْلِ ‌بَيْتِي، يُوَاطِئُ ‌اسْمُهُ ‌اسْمِي[13]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «ساعت قیامت برپا نمی‌شود تا مردی از اهل بیت من به رهبری برسد که نامش با نام من یکی است»

«حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْجَمَّالُ الْأَصْبَهَانِيُّ، ثنا إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَامِرِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ، ثنا أَبِي، عَنْ يَعْقُوبَ الْقُمِّيِّ، عَنْ سَعْدِ بْنِ الْحُسَيْنِ، عَنْ أَبِي بَكْرِ بْنِ عَيَّاشٍ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِي النَّجُودِ، عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «‌يَلِي ‌أَمْرَ ‌هَذِهِ ‌الْأُمَّةِ فِي آخِرِ زَمَانِهَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي؛[14] عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «در آخر زمان این امت، مردی از اهل بیت من به رهبری خواهد رسید که نامش با نام من یکی است»

اخلاق مهدی همانند اخلاق پیامبر

حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ إِسْحَاقَ التُّسْتَرِيُّ، ثنا وَاصِلُ بْنُ عَبْدِ الْأَعْلَى، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلٍ، عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَبْدِ اللهِ بْنِ شُبْرُمَةَ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِي النَّجُودِ، عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «‌يَخْرُجُ ‌رَجُلٌ ‌مِنْ ‌أَهْلِ ‌بَيْتِي ‌يُوَاطِئُ ‌اسْمُهُ ‌اسْمِي، وَخُلُقُهُ خُلُقِي،»[15]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «‌یک مرد از اهل بیت من خارج می‌شود که نامش با نام من یکی است و اخلاقش با اخلاق من مشابه است»

عَلِيُّ بْنُ الْمُنْذِرِ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ فُضَيْلٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ شُبْرُمَةَ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ أَبِي النَّجُودِ، عَنْ زِرِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «‌يخرج ‌رجل ‌من ‌أمتي، يواطىء ‌اسْمُهُ ‌اسْمِي، وَخُلُقُهُ خُلُقِي[16]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «یک مرد از امتم خارج می‌شود که نامش با نام من یکی است و اخلاقش با اخلاق من مشابه است»

قطعی بودن ظهور

حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ الْمُثَنَّى، ثنا مُسَدَّدٌ، ثنا أَبُو شِهَابٍ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْكِنَانِيُّ، ثنا عَاصِمُ ابْنُ بَهْدَلَةَ، عَنْ زِرٍّ، عَنْ عَبْدِ اللهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «‌لَوْ ‌لَمْ ‌يَبْقَ ‌مِنَ ‌الدُّنْيَا ‌إِلَّا ‌لَيْلَةٌ لَمَلَكَ فِيهَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ»[17]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «اگر از دنیا فقط یک شب باقی بماند، مردی از اهل بیت پیامبر(ص) در آن شب حکومت خواهد کرد»

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ أَسْبَاطِ بْنِ مُحَمَّدٍ القُرَشِيُّ الكُوفِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ الثَّوْرِيُّ، عَنْ عَاصِمِ ابْنِ بَهْدَلَةَ، عَنْ زِرٍّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «‌لَا ‌تَذْهَبُ ‌الدُّنْيَا ‌حَتَّى ‌يَمْلِكَ ‌العَرَبَ ‌رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي»[18]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «اگر از دنیا فقط یک شب باقی بماند، مردی از اهل بیت پیامبر(ص) در آن شب حکومت خواهد کرد»

عدالت مهدوی

حَدَّثَنَا الْفَضْلُ بْنُ سَهْلٍ، قَالَ: نا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ، قَالَ: نا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْقُدُّوسِ، عَنِ الْأَعْمَشِ، عَنْ عَاصِمٍ، عَنْ زِرٍّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا تَقُومُ السَّاعَةُ ‌حَتَّى ‌يَمْلِكَ ‌رَجُلٌ ‌مِنْ ‌أَهْلِ ‌بَيْتِي ‌يُوَاطِئُ ‌اسْمُهُ اسْمِي فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطًا وَعَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْرًا وَظُلْمًا»[19]؛ عبد الله بن مسعود از پیامبر خدا(ص): «ساعت قیامت برپا نمی‌شود تا مردی از اهل بیت من حکومت کند که نامش با نام من یکی است و زمین را پر از انصاف و عدل می‌کند همان‌طور که پر از ظلم و جور شده است»

پانویس

1. ↑ابن سعد، الطبقات الكبرى، ج‌ 3، ص 111.
2. ↑همان، ص 111.
3. ↑عسقلانی، الإصابة في تمييز الصحابة، ج‌ 4، ص 199
4. ↑ابن سعد، الطبقات الكبرى، ج‌ 3، ص، 112.
5. ↑عسقلانی، الإصابة في تمييز الصحابة، ج‌ 4، ص 199.
6. ↑ابن سعد، الطبقات الكبرى، ج‌ 3، ص: 113؛ ابن حبیب، المحبر، ص 278
7. ↑وکیع، أخبار القضاة، ص 357
8. ↑ابن حبان، تاريخ الصحابة الذين روي عنهم الأخبار، ص 149
9. الفبابن حنبل، فضائل الصحابة، ج‌ 2، ص 1059.
10. ↑بغدادی، معجم الصحابة، ج‌ 8، ص 2871.
11. ↑ابن سعد، الطبقات الكبرى، ج 3، صص 150 تا 161؛ عسقلانی، تهذيب التهذيب، ج 4، ص 487.
12. الفبعسقلانی، تهذيب التهذيب، ج‌ 6، ص 27.
13. ↑ابن حنبل، مسند، ج 6، ص 42.
14. ↑طبرانی، المعجم الكبير، ج 10، ص 136.
15. ↑طبرانی، معجم الكبير، ج 10، ص 136 و 137.
16. ↑بلبان فارسی، الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان، ج 15، ص 238.
17. ↑طبرانی، معجم الکبیر، ج 10، ص 133.
18. ↑ترمذی، سنن، ج 4، ص 505.
19. ↑بزاز، مسند بزاز، ج 5، ص 225.

منابع

1. قرآن کریم
2. ابن حبيب، محمد بن حبيب‌، المحبر، محقق: شتيتر، ايلزه ليختن‌، چاپ اول، لبنان- بيروت‌: دار الآفاق الجديدة.
3. ابن حجر عسقلانى، احمد بن على‌، الإصابة في تمييز الصحابة، محقق: عبدالموجود، عادل احمد و معوض، على محمد، مقدمه نويس: ابو سنه، عبد الفتاح‌، برى، محمد عبد المنعم‌، چاپ اول، لبنان: بيروت‌، ناشر: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون‌، سال چاپ: 1415 ه. ق‌.
4. ابن حجر عسقلانى، احمد بن على‌، تهذيب التهذيب‌، چاپ اول، لبنان: دار صادر، 1325 ه. ق‌.
5. ابن حنبل، احمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، محقق: شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد، چاپ اول، إشراف: د عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة، ١٤٢١ هـ - ٢٠٠١ م.
6. ابن حنبل، احمد بن محمد، فضائل الصحابة، محقق: عباس، وصى‌الله بن محمد چاپ چهارم، مصر: ناشر: دار ابن الجوزي‌، سال 1430 ه. ق‌
7. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الكبرى‌، محقق: عطا، محمد عبدالقادر، لبنان: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون‌، 1410 ه. ق‌
8. ابن قانع بغدادى، عبد الباقى‌، معجم الصحابة، محقق: قوتلاى، خليل ابراهيم‌، لبنان: دار الفكر، لبنان، سال چاپ: 1424 ه. ق‌
9. ابن‌حبان، محمد بن حبان‌، تاريخ الصحابة الذين روي عنهم الأخبار، محقق: ضناوى، بوران‌، چاپ اول، لبنان- بيروت‌: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون‌، سال چاپ: 1408 ه. ق‌
10. بزاز، أبو بكر أحمد بن عمرو، مسند البزار، چاپ اول، محقق: محفوظ الرحمن زين الله، عادل بن سعد، صبري عبد الخالق الشافعي، المدينة المنورة: مكتبة العلوم والحكم، 2009.
11. بلبان فارسی، علی، الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان، تحقیق، شعيب الأرنؤوط، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة، بيروت، ١٤٠٨ هـ - ١٩٨٨ م
12. الترمذی السلمی، محمد بن عیسى ابو عیسى، الجامع الصحیح سنن الترمذی، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی تا.
13. الطبراني، سليمان بن أحمد، معجم الكبير، محقق: حمدي بن عبد المجيد السلفي، چاپ دوم، قاهره: دار النشر: مكتبة ابن تيمية.
14. وكيع، محمد بن خلف‌، أخبار القضاة، بيروت‌: عالم الكتب‌، 1422 ه. ق‌