سيره سياسي امام زمان(عج)

یکی از ويژگي‌هاي امام مهدي(عج) که آن حضرت را نسبت به ديگران متمايز مي‌کند، سيره سياسي ايشان است. سياست، به معني تدبير و اداره امور جامعه در مسير تحقق ولايت الهي مي باشد[1]

آن حضرت وقتي حکومت جهان را به دست مي‌گيرند، در تدبير نظام جهان روش و شيوه‌ي خاصي دارند، كه در دعای افتتاح به زیبایی ترسیم شده است: «خدایا! ما به سوی تو رغبت داریم در دولت کریمه‌ای که اسلام و مسلمانان عزت یافته و نفاق و منافقان دچار ذلت می‌شوند»[2]

حكومت مهدوي در حقيقت همان مدينه فاضله اي است كه خداوند نويد و مژده آن را به مستضعفان و محرومان داده است [3] در سيره سياسي امام مهدي، سوق دادن جامعه به سمت كمال و سعادت واقعي بشر به بهترين وجه در سطح جهان اجرا خواهد شد

وضعيت سياسي عصر مهدوي، خود گواه روشني بر برتري حضرت و اقتدار جهاني آن حكومت است در روايات، دامنه سيطره اين حكومت، برتر از حكومت حضرت داوود دانسته شده است [4] گستره حكومت مهدوي تمام جهان را فرا خواهد گرفت.[5]

ويژگيهاي سيره سياسي امام زمان

سیره حکومتی حضرت مهدی(عج) به طور دقیق همان سیره حکومتی پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) و دیگر امامان(ع) است. البته نباید از نگاه دور داشت که پیامبر(ص) و امامان(ع) به دلیل محدودیت‌‌هاي فراوان و موانع تحمیل ‌شده، نتوانستند آنچه را در نظر داشتند، پیاده کنند.

از سخنان نورانی معصومان(ع) استفاده می‌‌شود تمام محدودیت‌‌ها و موانع، از سر راه امام مهدی(عج) برداشته می‌‌شود و آن حضرت، سیره معصومان(ع) را تحقق خواهد بخشید.

سیره همانند روش پیامبر(ص) و امامان(ع)

این روایات، ناظر بر روش ایشان در امور اجرایی است.

امام صادق(ع) فرمود: «آنچه از بدعت و پیرایه‌ پیش از او بوده است، از اساس ویران خواهد کرد؛ چنان‌که رسول خدا(ص) عمل کرد و او اسلام را از نو آغاز خواهد فرمود»[6]

سیره متفاوت با روش پیامبر(ص) و امامان(ع)

زراره از امام باقر(ع) پرسید: آیا او همچون محمد(ص) رفتار می‌‌کند؟ حضرت فرمود: هرگز! هرگز! ای زراره! رفتار او را پیش نمی‌‌گیرد. عرض کردم: فدایت شوم! برای چه؟ فرمود: همانا رسول خدا(ص) در امت خود، چنان رفتار می‌‌کرد که توأم با بخشش بود و دل‌های مردم را به خود جذب می‌‌کرد؛ ولی رفتار قائم به سبب ستم فراوانی که جهان را فراگرفته‌ با خشونت و کشتار است؛ زیرا در کتابی که همراه دارد، مأمور شده است با کشتار رفتار کند و از کسی توبه نپذیرد. وای بر کسی که با او دشمنی کند و به ستیز برخیزد![7]

از امام صادق(ع) پرسیدند: «آیا سیره قائم، بر خلاف سیره و روش امام علی(ع) است؟ حضرت فرمود: بلی؛ به سبب آنکه حضرت علی سیره‌‌اش از روی منّت و گذشت بود؛ چون می‌‌دانست شیعیانش زود مغلوب خواهند شد؛ اما قائم چون قیام کند، با شمشیر و اسیر گرفتن است؛ چون می‌‌داند شیعیانش هرگز مغلوب نخواهند شد»[8]

اگرچه برخی در سند و یا دلالت روایات این دست خدشه‌‌هایی وارد کرده‌‌اند، اما آنچه مسلم است این است که آن حضرت، هرگز با دشمنان خداوند سر سازش نخواهد داشت و با آنان به شدت برخورد خواهد کرد.

با توجه به اینکه تا زمان ظهور، بسیاری از حقایق تابناک اسلام دچار پیرایه و خرافات شده است، وقتی آن حضرت حقیقت اسلام را اظهار می‌‌کند، عده فراوانی گمان می‌‌کنند آن حضرت دین جدیدی آورده است. این در حالی است که آن حضرت، فقط دین راستین را اقامه می‌‌کند.

بنابراین اگر روش آن حضرت با امیر مؤمنان(ع) تفاوت کند، تنها به سبب شرایطی است که در آن حکومت جهانی فراهم می‌‌آید و این شرائط، به دلایلی برای دیگران فراهم نشده بود.

كوتاه سخن اينكه: سيره و روش آن حضرت در راستاي اجراي تمامي احكام و حدود الهي است كه با توجّه به شرايط خاصّ آن حضرت، تمامي آنها تحقق خواهد يافت. با توجه به اينكه تا زمان ظهور، بسياري از حقايق تابناك اسلام دچار خرافات شده است؛ وقتي آن حضرت حقيقت اسلام را اظهار مي‌كند، عده فراواني گمان مي‌كنند آن حضرت دين جديدي آورده است! اين در حالي است كه آن حضرت فقط دين راستين را اقامه مي‌كند.

حاكميت دين

يكي از برنامه هاي بنيادين امام زمان تشكيل دولت و مديريت امور سياسي جهان است و پس از پايان جنگهاي آغازين ظهور و نابودي تمامي دولتهاي باطل، بايستگي و ضرورت دولت مهدوي چند برابر خواهد شد.

از ديدگاه شيعه، آينده سياست، بسيار روشن و خوشبينانه است. اين مدينه فاضله در زمين به دست رهبري مصلح موعود به وجود خواهد آمد و اداره آن را در دست خواهد گرفت. سياست در اين جامعه، فاضله و الاهي است صاحبان زر و زور و تزوير از بين مي روند. دولت مهدوي بر سراسر دنيا سيطره و برتري خواهد داشت و شرق و غرب عالم را خواهد گرفت.[9] حكومت او بر اساس جهان بيني الهي و ايدئولوژي اسلام خواهد بود. دين مورد قبول خدا(اسلام) و آيين توحيد، همگاني شده و معنويت و اخلاق در همه جا گسترش خواهد يافت. ترس و ناامني از بين رفته و امنيت و آرامش همه جا را فرا خواهد گرفت. فساد و ستم از جهان ريشه كن و از دادگري آكنده خواهد شد.[10]

در اندیشه دینی، سیاست از آموزه‌های دین جدا نیست، بلکه درهم آمیخته است؛ زیرا عالی‌ترین دستورات حکومتی و سیاسی در متن قرآن و سنت آمده است. در جامعه جهانی عصر ظهور که امام مهدی(عج) حاکم بر تمام جهان است و سیاست او عین حاکمیت دین اسلام و آموزه‌های الهی قرآن و سنت در جامعه است، پرچم اسلام در کل عالم برافراشته می‌شود، کتابی که به عنوان قانون اساسی بر دنیا حکومت می‌کند قرآن است، قوانین جاری متکی به متن اصیل اسلام است.

دولت مهدوی، به احیا و ترویج دین و گسترش و تعمیق اسلام در سراسر جهان می‌پردازد، تشریع و قانون گذاری در این دولت، در دست مجالس و پارلمان‌ها نخواهد بود؛ دولت‌های سکولار و لیبرالیستی در دولت مهدوي ارزش و اعتباري ندارند بلکه تنها قانون خدا(قرآن) محور و اساس قوانین و مقرّرات بوده و امام معصوم(ع)، تبیین کننده، نگهبان و احیاگر آنها خود بود.[11]

ابی الجارود از امام باقر(ع) نقل کرده است که آن حضرت در تفسیر آیه مبارکه: ««الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ»»[12] فرمود: "این آیه اختصاص به آل محمّد دارد. حضرت مهدی و اصحابش که خداوند آنها را مالک شرق و غرب می‌کند و دین را به وسیله او بر تمام ادیان پیروز می‌نماید و باطل و دین‌های ساختگی را به همت او و یارانش از میان بر می‌دارد. [13]

عدالت‌محوري

بارز‌ترین ویژگی سیره سياسي امام مهدی(عج) عدالت‌ورزی است به گونه‌ای که حکومت مهدوی در میان مردم بیشتر با ویژگی عدالت گستری و برقراری نظام مبتنی بر قسط و عدل در سراسر جهان شناخته می‌شود.

عدالت سياسي، يكي از آرزوهايي است كه بني آدم در طول تاريخ به آن توجه داشته و در همه عرصه هاي زندگي به آن نيازمند بوده است. اين نياز حقيقي و دائمي انسانها، تنها در حكومت جهاني مهدوي برآورده شده و عدل و مساوات، نماد اصلي حكومت او خواهد بود(يملا الارض قسطا و عدلا كما ملئت جورا و ظلما) .[14]

دولت امام مهدي، بر رفع ظلم و ستم و حكومت عادلانه استوار است، چنانكه امام صادق فرمود: «چون قيام كند به عدالت داوري كند و در زمان او ستم ريشه كن مي شود»[15]

امام حسين(ع) درباره عدالت محوري امام زمان فرمودند: «وقتي قيام كننده به عدل، قيام كند، عدالتش نيكوكار و بدكار را فرا مي گيرد»[16]

همچنين امام صادق(ع) فرمودند: «چون قيام كند به عدالت داوري كند و در زمان او ستم ريشه كن مي شود و راهها امن مي گردد و هر حقي به صاحب حق بر مي گردد»[17]

امير مومنان درباره عدالت امام مهدي(عج) مي فرمايد: «روش عادلانه در حكومت حق را به شما مي نماياند و كتاب و سنت پيامبر را زنده مي كند»[18]

پيامبر(ص) مي فرمايد: مهدي چنان عدالتي در جامعه برپا مي كند كه زندگان آرزو مي كنند كاش مردگان زنده بودند و از عدالت او بهره مند مي شدند[19]

حضرت مهدي عدالت را با محبت و مهر ورزي به مردم آكنده ساخته و با شفقتي پدرانه، عدالت را تا عمق خانه ها و جانهاي مردم مي گستراند: (بدانيد به خدا سوگند همانطور كه سرما و گرما به خانه هاي مردم نفوذ مي كند، عدالت او به درون خانه هايشان راه مي يابد[20]

قاطعيت در برابر مخالفان

حضرت مهدي(عج) در برابر مفسدان، كافران، منافقان و دشمنان ستيزه جو، با قاطعيت و شدت برخورد مي كند و در راه و كار خود، سازش و مسامحه كننده نيست. او در مبارزه با ظالمان و حق گريزان، قاطعيتي شگفت دارد. در برخورد با خلاف كاران و بد انديشان، چشم پوشي و مسامحه نمي كند و از سرزنش ملامت گران نمي ترسد. از اقدامات و توطئه هاي دشمنان، خوفي به دل راه نمي دهد و بدون كوچكترين ملاحظه اي متخلفان را كيفر و مجازات مي كند. حتي در برابر كارگزاران خود، شديد و سخت گير است و هيچ كس فرصت خيانت، جنايت، رذالت و توطئه پيدا نمي كند. امام باقر مي فرمايد: (قائم قيام مي كند با شيوه اي نو و كتابي جديد و قضاوتي نو. بر عربها سخت گير است. شيوه او تنها شمشير است . از سرزنش هيچ ملامت گري نمي ترسد[21]

امنیت‌ محور

از دیگر ویژگی‌های بسیار مهم حکومت امام مهدی(عج) که در قرآن و احادیث بر آن تأکید شده است، مسأله امنیت است.[22] حکومت مهدوی چون یک حکومت عدل محور و دارای مقبولیت مردمی است، امنیت مثال زدنی را به جامعه بشری هدیه خواهند کرد. در پرتو حکومت عدالت‌گستر مهدوی، جامعه عصر ظهور از نعمت امنیت و آسایش فکری بهره مند خواهد شد. در آن زمان امنیت از جمیع جهات در حد اعلا تأمین است. از این نظر می‌توان طعم شیرین امنیت را از آثار عدالت فراگیر حکومت مهدوی بر شمرد؛ كه خداوند به آن وعده داده است: ««وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا»»[22]

روایاتی که در تفسیر این آیه شریفه وارد شده است، منظور از آیه را عصر ظهور حضرت مهدی(عج) دانسته است، چنانکه امام صادق(ع) فرمود: «این آیه در شأن حضرت قائم(ع) و یاران او نازل شده است»[23]

در دولت کریمه مهدوی، شهروندان آن از هر ستمی در امان‌اند؛ آن چنانکه در پرتو این عدالت دشمنی‌ها به دوستی، نزاع‌ها به صلح و کینه‌ها به محبّت بدل می‌شود.[24]

احساس امنیت، چنان فراگیر و با ثبات است که همه راه‌ها امن می‌شود. دامنه قسط و داد حضرتش امنیت و ثبات را در تمام شئون زندگی انسان‌ها حاکم می‌سازد آن چنانکه بانویی به تنهایی فاصله عراق تا سوریه را با تمام ملزومات خویش طی می‌کند، بی‌آنکه از تعرض انسان یا حیوانی هراسی به دل راه دهد؛ یا کسی یا چیزی به او تعرضی روا دارد[25]

در عصر ظهور همه اقوام و ملل و فرد فرد انسان‌ها حتي حيوانات بدون هیچ گونه تبعیضي طعم شیرین عدالت و امنیت مهدوی را خواهند چشید. امام صادق(ع) در اين باره فرمودند: خداوند متعال، در اين امت مردي را پديد مي آورد كه از من است و من از اويم. خداوند بركات آسمانها و زمين را به دست او روان مي كند و آسمان، بارانش را فرو مي فرستد و زمين بذرش را بيرون مي دهد و حيوانات وحشي، ايمن و آسوده مي شوند[26]

جمع بندي

ماهیّت نظام سیاسی در حکومت مهدوی، الاهی است و جهت‌گیری نظام سیاسی مهدوی به سمت سعادت واقعی و کرامت انسانی در پرتو عبودیت و اطاعت از ذات اقدس الاهی مي باشد. در این راستا، جهان ‌شمولی، دین‌مداری، امنیت فراگیر و عدالت‌گرایی و... برخی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و کارهای منحصر به فرد سیره حکومتی امام مهدی(عج) شمرده می‌شود

سيره امام مهدی، بر حاكميت آموزه‌های بنیادین دین است. آن حضرت رضایت و کمال مادی و معنوی مردم را در اولویت برنامه هاي خود قرار می‌دهد. دولت امام زمان، دولتی جهانی و فراگیر است و ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی را جهانی می‌کند. دولت امام مهدي، نمونه کامل دولت نبوی(ص) و دولت علوی(ع) است كه انسان‌ها را از قید و بندهای نفسانی و استثمار و استعمار قدرتمندان آزاد می‌کند. و پایان بخش دولت‌های سکولار و لیبرالیستی و احیاگر دولت دینی است.[27] دولت آن حضرت، کامل ترین خلافت الهی بر روی زمین بوده و رهبر و پیشوای آن، منصوب از سوی خدا است. كه از هرگونه ظلم و کفر به دور مي باشد

پانویس

1. ↑ری شهری، دانشنامه امام مهدي، ج 6، ص 15
2. ↑طوسي، مصباح المتهجد، ج 2، ص 581
3. ↑سوره نور: آيه 55
4. ↑بحار الانوار، ج 27، ص 306 عن علي بن ابي طالب: قال يا جابر ان ملكنا اعظم من ملك سليمان بن داوود و سلطاننا اعظم من سلطانه
5. ↑سوره انبياء: آيه 105
6. ↑سَأَلْتُهُ عَنْ سِيرَةِ الْمَهْدِيِّ كَيْفَ سِيرَتُهُ فَقَالَ يَصْنَعُ كَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَهْدِمُ‌ مَا كَانَ قَبْلَهُ كَمَا هَدَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمْرَ الْجَاهِلِيَّةِ وَ يَسْتَأْنِفُ الْإِسْلَامَ‌ جَدِيداً.(نعماني، الغیبه، ص 231) .
7. ↑قُلْتُ أَ يَسِيرُ بِسِيرَةِ مُحَمَّدٍ ص قَالَ هَيْهَاتَ‌ هَيْهَاتَ‌ يَا زُرَارَةُ مَا يَسِيرُ بِسِيرَتِهِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لِمَ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَارَ فِي أُمَّتِهِ بِالْمَنِ‌ كَانَ يَتَأَلَّفُ النَّاسَ وَ الْقَائِمُ يَسِيرُ بِالْقَتْلِ‌ بِذَاكَ أُمِرَ فِي الْكِتَابِ الَّذِي مَعَهُ أَنْ يَسِيرَ بِالْقَتْلِ وَ لَا يَسْتَتِيبَ أَحَداً وَيْلٌ‌ لِمَنْ نَاوَاه(نعماني، الغیبه، ص 231) .
8. ↑كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِساً فَسَأَلَهُ الْمُعَلَّى بْنُ خُنَيْسٍ أَ يَسِيرُ الْقَائِمُ‌ إِذَا قَامَ بِخِلَافِ سِيرَةِ عَلِيٍّ ع فَقَالَ نَعَمْ وَ ذَاكَ أَنَّ عَلِيّاً سَارَ بِالْمَنِّ وَ الْكَفِّ لِأَنَّهُ عَلِمَ أَنَّ شِيعَتَهُ سَيُظْهَرُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنَّ الْقَائِمَ إِذَا قَامَ سَارَ فِيهِمْ بِالسَّيْفِ وَ السَّبْيِ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ يَعْلَمُ‌ أَنَّ شِيعَتَهُ لَمْ يُظْهَرْ عَلَيْهِمْ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدا(نعماني، الغیبه، ص 232) .
9. ↑شيخ صدوق، كمال الدين، ج 1، ص 280
10. ↑كار گر، رحيم، آينده جهان، ص 138
11. ↑همان، ص 244
12. ↑حج: 41
13. ↑قمي، علي بن ابراهيم، تفسير القمي، ج 2، ص 87
14. ↑كليني، كافي، ج 1، ص 338.
15. ↑شيخ مفيد، الارشاد، ج 2، ص 384.
16. ↑برقی، المحاسن، ج 1، ص 134، ح 168.
17. ↑شيخ مفيد، الارشاد، ج 2، ص 384.
18. ↑نهج البلاغه، خطبه 138.
19. ↑). تمني الاحياء تعيش في ذلك) حر عاملي، اثبات الهداه، ج 3، ص 639 .
20. ↑نعماني، الغيبه، ص 297.
21. ↑طوسي، تهذيب الاحكام، ج 6، ص 172، ح.13
22. الفبنور: 55.
23. ↑طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 7، ص 239
24. ↑لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا ... ذَهَبَتِ الشَّحْنَاءُ مِنْ قُلُوبِ الْعِبَاد.(ابن شعبه حراني، تحف العقول، ص 115)
25. ↑تَمْشِيَ الْمَرْأَةُ بَيْنَ‌ الْعِرَاقِ‌ وَ الشَّامِ‌ لَا تَضَعُ قَدَمَيْهَا إِلَّا عَلَى نَبَاتٍ وَ عَلَى رَأْسِهَا زَنْبِيلُهَا لَا يُهَيِّجُهَا سَبُعٌ وَ لَا تَخَافُه(ابن شعبه حراني، تحف العقول، ص 115) .
26. ↑طوسي، الغيبه، ص 188.
27. ↑كارگر، رحيم، آينده جهان، ص 246

منابع

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. ابن ابي زينب، محمد بن ابراهيم، الغیبه نعماني، نشر صدوق، 1397 ق.
4. ابن شعبه حراني، حسن بن علي، تحف العقول، نشر جامعه مدرسين، 1404 ق.
5. ابن شعبه حراني، حسن، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسين، 1404 ق.
6. برقي، احمد بن محمد، المحاسن، دار الكتب الاسلاميه، 1371 ق.
7. حر عاملي، محمد، اثبات الداه، ناشر اعلمي، بيروت، 1425 ق.
8. شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمه، ناشر اسلاميه، چاپ دوم، تهران، 1395 ق .
9. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان، نشر ناصر خسرو، تهران، 1372 ش.
10. طوسي، محمد بن الحسن، مصباح المتهجد، موسسه فقه الشيعه، 1411 ق.
11. طوسي، محمد حسن، تهذيب الاحكام، نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1407 ق.
12. قمي، علي بن ابراهيم، تفسير القمي، دار الكتاب، چاپ سوم، 1404 ق.
13. كارگر، رحيم، آینده جهان در اندیشه مهدویت(دولت و سياست در انديشه مهدويت)، انتشارات بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود، 1383 ش.
14. كليني، محمد بن يعقوب، الكافي، دار الكتب الاسلاميه، چاپ چهارم، 1407 ق.
15. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، دار احياء التراث العربي، 1403 ق .
16. محمدي ري شهري، محمد، دانشنامه امام مهدي، ج 9، انتشارات دار الحديث، 1393 ش.