اهداف نظام سیاسی مهدویت

نظام سیاسی مهدوی همچون نظام‌های سیاسی دیگر، با در نظر گرفتن اهدافی می‌کوشد با اتخاذ سیاست‌ها و خط مشی‌هایی جامعه را به آن اهداف رهنمون سازد. همه نظام‌هاي سیاسی در این‌باره اتفاق نظر دارند که باید یک مطلوب نهایی داشته باشند.[1]1 لذا جریان حرکت هر مجموعه، در جهت وصول به هدف اصلی و واحد آن، سامان و وحدت می‌یابد؛ اما رسیدن به آن، با تحقق اهداف جزئی ممکن می‌گردد.[2]2 بنابراین پس از بیان هدف اصلی نظام سیاسی مهدوی که مقصود و منظور نهایی حرکت را بیان می‌کند، می‌توان به طرح اهداف فرعی پرداخت که زمینه‌ساز تحقق هدف اصلی هستند.

هدف اصلی نظام سیاسی مهدوی

هدف اصلی در نظام سیاسی مهدوی، همان هدف اصلی و نهایی در نظام سیاسی اسلام است که عبارت است از: تکامل انسان و رسیدن به سعادت ابدي و تقرب به درگاه الهی.[3]3 برخی از این هدف، به پیشرفت و ترقی معنوی انسان‌ها تعبیر آورده‌اند[4]4 و برخی دیگر نیز تعبیر «توسعه بستر تقرب الهی» را برگزیده اند[5]5 با این توضیح که تنها انسان به عنوان جزئی از نظام هستی و اشرف مخلوقات، مسیر از او(إنّا لله) و به سوی او(إلیه راجعون) را طی می‌کند و منزلگاه نهایی‌اش، باریافتن در جوار قرب الهی خواهد بود. قرآن کریم در بیان این حقیقت می‌فرماید: «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ[6]6» به راستی که تقواپیشگان در باغ‌های خرّم و باشکوه و با نهرهای روان، در جایگاهی راستین نزد پادشاهی با اقتدار منزل می‌کنند.

کمال این منزلت و موقعیت، مرتبه‌ای است که انسان، محبوب خدا قرار گرفته و عملِ او خدایی می‌شود. خدای متعال در حدیث قدسی خطاب به پیامبر اکرم(ص)می‌فرماید: «مَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدٌ بِشَيْ‌ءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ‌ عَلَيْهِ‌ وَ إِنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّافِلَةِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِي يَنْطِقُ بِهِ وَ يَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِه[7]1» هیچ بنده‌ای به چیزی محبوب‌تر از فرائض، به من نزدیکی پیدا نمی‌کند و با عمل کردن به مستحبات(نوافل) تا آن‌جا به من نزدیک می‌شود که محبوبِ من قرار می‌گیرد. چون محبوب من شد؛ من گوشِ او می‌شوم که با آن می‌شنود و چشمِ او می‌شوم که با آن می‌بیند و زبان او می‌شوم که با آن سخن می‌گوید و دست او می‌شوم که با آن اِعمال قدرت می‌نماید.

برای عملیاتی شدن هدفِ یادشده، زیرساخت‌هایی نیاز هست که یکی از این زیرساخت‌ها، نظام سیاسی مهدوی است.

اهداف فرعی نظام سیاسی مهدوی

اهداف فرعی که در واقع ابزار رسیدن به هدف اصلی هستند؛ به نوبه خود، هدف دسته‌ای از عملکردهای نظام سیاسی قرار می‌گیرند. برخی از اهداف فرعی نظام سیاسی مهدوی عبارت‌اند از:

بسط عدل و قسط در سراسر گیتی

اقامه قسط يكی از هدف‌های والای پيامبران الهی بوده است چنان که قرآن كريم می‌فرمايد: «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط[8]2» ما انبيا را فرستاديم و به آن‌ها بيّنات و آيات و ميزان داديم تا مردم قيام به قسط كنند. در حدیثی از امام باقر(ع)آمده است: «إِذَا قَامَ‌ قَائِمُنَا... يَعْدِلُ فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ الْبَرِّ مِنْهُمْ وَ الْفَاجِر[9]3» چون قائم ما به پای خیزد... در میان خلق خدا – با نیک و بد- به عدالت رفتار می‌نماید. در روایتی دیگر امام رضا(ع) می‌فرماید: «فَإِذَا خَرَجَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِهِ‌ وَ وَضَعَ مِيزَانَ الْعَدْلِ بَيْنَ النَّاسِ فَلَا يَظْلِمُ‌ أَحَدٌ أَحَدا[10]1» هر گاه قائم اهل‌بیت خروج کند، زمین به نور پروردگارش روشن ‌می‌شود و ترازوی عدالت را میان مردم برقرار می‌کند، پس کسی به کس دیگر ستم نخواهد کرد.

گسترش قسط و عدل و برقراری نظم عادلانه در بین مردم به‌وسیله قرار دادن امر مردم در پاك‌ترین دست‌ها و امین‌ترین افراد و انتخاب افراد عادل و صالح برای امور اجتماعی و كارهای مربوط به عموم است. اهمیت این مسئله وقتی معلوم می‌شود كه شخص، برنامه امّت و رهبری امّت و همچنین برنامه قضاوت و دادگستری و سایر امور اجتماعی و مالی اسلامی را مطالعه كند و آیات و روایاتی را كه در این امور، مسئولیت افراد را سخت شمرده‌اند به دقت بررسی نماید.

گسترش رفاه اقتصادی عمومی

آن‌چه از روایات استفاده مى‌شود این است که در عصر طلایى ظهور حضرت مهدی(عج) مشکلات اقتصادى جامعه‌ بشرى در سطح کلان حل خواهد شد، رفاه و آسایش پدید خواهد آمد و عوامل سلطه بر فکر و فرهنگ و اقتصاد از بین خواهد رفت و با زدودن فقر و تهیدستى، زمینه‌ رشد و تکامل مادى و معنوى انسان‌ها فراهم خواهد شد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «يُسَوِّي‌ بَيْنَ‌ النَّاسِ‌ حَتَّى لَا تَرَى مُحْتَاجاً إِلَى الزَّكَاةِ[11]2» مهدی(عج) میان مردم، در تقسیم اموال، به مساوات رفتار مى‌کند به طورى که دیگر نیازمند و محتاجى یافت نمى‌شود. در پرتو نظام سیاسی مهدوی، همه بندها و زنجیرهایی که در طول قرون در جوامع بشری ایجاد شده است از هم خواهد گسست. دنیایی که به دو بخش پیشرفته و عقب مانده تقسیم کرده‌اند از بین خواهد رفت و پدیده شوم فقر و نیاز ریشه کن شده، رفاه اقتصادی و عدالت اجتماعی در سایه این شرایط جدید همه جا را پر خواهد کرد. تلاش برای تأمين رفاه عمومی و پاسخ گويی به نيازهای مادی كه زمينه ساز ارضای ساير نيازهای اجتماعی هستند، جهت دست‌يابی به سعادت و آرامش واقعی، به صورت هدفی مهم، پيوسته مورد عنايت اسلام و نظام دينی بوده است.

ایجاد امنیت کامل در سراسر زمین

امنيت به عنوان یکی از اهداف نظام سياسی از چنان اهميتی برخوردار است كه پس از عصر نوزائی، فلاسفه سياست، مهم‌ترين كارويژه حكومت را ايجاد امنيت و جلوگيری از هرج و مرج دانسته‌اند. كسانی چون هابز بر اين باورند كه هدف و وظيفه حكومت تنها برقراری نظم و امنيت در جامعه است. به عقيده وی انسان‌ها گرگ همديگرند و ضرورت وجود دستگاهی كه انسان‌ها را مهار و در جامعه امنيت برقرار كند امری الزامی است؛ يعنی وظيفه اصلی حكومت اين است كه مقررات و قوانين را به اجرا گذارد و مانع ايجاد هرج و مرج و ناامنی در جامعه شود و در برابر عوامل تهديد كننده خارجی قوه دفاعی داشته باشد تا بتواند از موجوديت و كيان كشور حراست كند. جان لاك نيز كه از پايه گزاران انديشه امپرياليسم به شمار می‌رفت، هدف حكومت را امنيت معرفی می‌كرد.[12]1

دین مبین اسلام نیز به مقوله تأمین امنیت اهتمام خاصی قائل است و مسلمانان را به آن فرمان داده است: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُم[13]2 ‌» برای مقابله با دشمن هر چه از نيرو و اسب‌های آماده و پرتوان داريد، بسيج كنيد تا دشمن خدا و دشمن خودتان و نيز دشمنان ديگر را كه نمی‌شناسيد ولی خداوند می‌شناسد، بدين وسيله بترسانيد.

طبق روایات در دوران حکومت حضرت مهدی(عج) خداوند زمین را به نحوی امن و امان خواهد کرد که درندگان و حيوانات با هم ساخته و از يكديگر رم نمى‌كنند، تا جايى كه زنى كه مي‌خواهد راه عراق و شام را بپيمايد همه جا قدم بر روى سبزه و گياهان مى‌گذارد و زينت‌هاى خود را بر سر دارد- و كسى به آن طمع نمي‌كند-، نه درنده‌اى به او حمله مى‌آورد و نه او از درندگان وحشت دارد.[14]3

پانویس

1. ↑1. امیدی و دیگران، «نقش انسان شناسی اسلامی در ترسیم ابعاد نظام سیاسی اسلام»، مجله معرفت سیاسی، ش 15، ص 20.
2. ↑2. نصرتی، نظام سیاسی اسلام، ص 159.
3. ↑3. امیدی و دیگران، «نقش انسان شناسی اسلامی در ترسیم ابعاد نظام سیاسی اسلام»، مجله معرفت سیاسی، ش 15، ص 21.
4. ↑4. حاجی بیگی، بررسی دین و سیاست و حکومت در عصر غیبت، ص 23.
5. ↑5. نصرتی، نظام سیاسی اسلام، ص 159.
6. ↑6.قمر، آیه 54 و 55.
7. ↑1. کلینی، کافی، ج 2، ص 352، بَابُ مَنْ آذَى الْمُسْلِمِينَ وَ احْتَقَرَهُم‌، ح 8.
8. ↑2. حدید، 25.
9. ↑3. حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 9، ص 282، باب 36 (بَابُ جَوَازِ تَوَلِّي الْمَالِكِ لِإِخْرَاجِ الزَّكَاة)، ح 1.
10. ↑1. صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 372، باب 35، ح 5.
11. ↑2. مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 390.
12. ↑1. نوروزی، نظام سیاسی اسلام، ص 104.
13. ↑2. انفال، 60.
14. ↑3. صدوق، کمال الدین وتمام النعمه ج‌ 2، ص 626.

منابع

1. قرآن کریم.
2. صدوق، محمد بن على‌، الخصال، به تحقیق و تصحیح علی‌اكبر غفارى، قم: انتشارات جامعه مدرسين‌، 1362 ش.
3. ، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفارى، تهران، انتشارات اسلاميه‌، چ 2، 1395 ق.
4. امیدی، مهدی و حمزه خانی، غلامحسین، «نقش انسان شناسی اسلامی در ترسیم ابعاد نظام سیاسی اسلام»، مجله معرفت سیاسی، شماره 15، ص 5-24، بهار و تابستان 1395 ش.
5. حاجی بیگی، محمدرضا، بررسی دین و سیاست و حکومت در عصر غیبت، تهران، انتشارات رایحه عترت، 1394 ش.
6. حر عاملى، محمد بن حسن‌، وسائل الشیعة، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل البيت: قم، انتشارات مؤسسة آل البيت: 1409 ق.
7. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چ 4، 1407 ق.
8. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق و تصحیح: جمعى از محققان‌، بیروت، دار إحياء التراث العربي‌، 1403 ق.
9. نصرتی، علی اصغر، نظام سیاسی اسلام، قم، مرکز نشر هاجر، چ 13، 1393 ش.
10. نوروزی، محمدجواد، نظام سیاسی اسلام، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383 ش.