دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

در منابع متعدد دوران صفوی به آموزه های مهدوی و برخی از رویکردهای تطبیق گرایی اشاره شده است. که به بخش هایی از آن با اقتباس از کتاب مهدیان دروغین اشاره می شود.در دوره صفوى، بحث از «مهدى(عج) در ميان شيعيان تبلور بيشتری داشت، اما اين بدان معنا نبود که در این دوره، بیش از دیگر ادوار تاریخی، مدعيان مهدويت ظاهر شدند. به عكس تا آنجا كه می دانیم شمار این افراد در اين دوره نسبتا اندك است. در باره اين تقليل دو دليل مى تواند وجود داشته باشد:لبته نوعى نيابت براى شاهان صفوى هم در شعر وادب عاميانه بود. در ديد فقهى آن، نيابت آنان، چنان كه در مذاكره ميان طهماسب وكركى مشهور است، تنها مى توانست بر اساس انتقال آن از طريق فقها باشد. اما جداى از آن، عامه مردم شاهان صفوى را به عنوان پیشرو وفرمانده سپاه مهدى مى شناختند وكم و بيش تعبير نايب مهدى را در باره آنان هم ب ...

يكي از مباحث جالب توجه در حوزه مهدويت، آشنايي با سيره فرهنگي امام زمان(عج) است. مقصود از آن شناخت قواعد، سبک ها و روش هایی است که امام مهدی برای اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق و رفتار دیگران، در عرصه های مختلف فرهنگي از خود بروز می دهد. حكومت مهدوى در حقيقت، مقدّمه يك انقلاب عميق فرهنگى است؛ زيرا هدف اصلى اين حكومت، سالم‌سازى فضاى فرهنگى و حاكم ساختن ارزش‌هاى انسانى و اسلامى بر جامعه است.برجسته‌ترين اين سياست‌ها كه در احاديث اهل بيت(علیهم السلام) مورد اشاره قرار گرفته، عبارت است از:يكي ازاقدامات مهم امام مهدی(عج) در عرصه فرهنگي، زدودن بدعت ها، تصحیح انحرافات و حذف برداشت های غیراسلامی و نادرستی است که به نام اسلام وبه مرور زمان به جامعه القا شده و درمبانی دین تحریف معنوی یا موضعی پدید آورده است.ز روايات چنين برداشت مي شود كه در زمان غیبت، بدع ...

یکی از ويژگي‌هاي امام مهدي(عج) که آن حضرت را نسبت به ديگران متمايز مي‌کند، سيره سياسي ايشان است. سياست، به معني تدبير و اداره امور جامعه در مسير تحقق ولايت الهي مي باشدآن حضرت وقتي حکومت جهان را به دست مي‌گيرند، در تدبير نظام جهان روش و شيوه‌ي خاصي دارند، كه در دعای افتتاح به زیبایی ترسیم شده است: «خدایا! ما به سوی تو رغبت داریم در دولت کریمه‌ای که اسلام و مسلمانان عزت یافته و نفاق و منافقان دچار ذلت می‌شوند»حكومت مهدوي در حقيقت همان مدينه فاضله اي است كه خداوند نويد و مژده آن را به مستضعفان و محرومان داده است در سيره سياسي امام مهدي، سوق دادن جامعه به سمت كمال و سعادت واقعي بشر به بهترين وجه در سطح جهان اجرا خواهد شدضعيت سياسي عصر مهدوي، خود گواه روشني بر برتري حضرت و اقتدار جهاني آن حكومت است در روايات، دامنه سيطره اين حكومت، برتر از حكومت ...

در میان اهل سنت راویان فراوانی روایات مهدویت را نقل کرده اند. نقل این تعداد از راوی می توان به اثبات اندیشه مهدویت در مقابل منکران کمک کند. عبدالله بن مسعود یکی از این راویان بوده که تعداد فراوانی روایت از او نقل شده است.عبد اللّه بن مسعود بن غافل بن حبيب، هذلىّ، ابو عبد الرّحمن، مادرش امّ عبد، دختر عبد بن سواء از قبيله هذيل است. ازاين‌رو پيامبر(ص) از او تعبير به «ابن امّ عبد» كرد.ابن مسعود در گذشته چوپان بود، او از مسلمانان نخستين به شمار مى‌رود و ششمين نفرى است كه مسلمان شد. دوبار هجرت كرد، يك بار از مكّه به حبشه و بار دوم به مدينه. وی يكى از چهره‌هاى علمى در ميان صحابه است و نخستين شخصى است كه در مسجد الحرام، قرآن را آشكارا در ميان انجمن قريش با صداى بلندتلاوت كرد.يامبر(ص) در آغاز اسلام به او فرمود: «إنّك لغلام معلّم؛ تو پسری تعلیم یافته ا ...

در میان اهل سنت راویان فراوانی روایات مهدویت را نقل کرده اند. نقل این تعداد از راوی می توان به اثبات اندیشه مهدویت در مقابل منکران کمک کند. عایشه همسر پیامبر اسلام یکی از این راویان می باشد.ام المؤمنین عایشه(۹ ق.ه - ۵۸ ق.ه = ۶۳۰ - ۶۷۸ م)، دختر ابوبکر صدیق، عبد الله بن عثمان تمیمی قریشی، کنیه وی ام عبدالله است. مادرش، أم رومان بنت عویمر کنانی است. وی چهار سال پس از بعثت به دنیا آمد. در نه سالگی با پیامبر خدا ازدواج کرد و هنگامی که رسول خدا رحلت فرمودند، وی هیجده سال داشت. عائشه در مدینه وفات کرد و ابوهریره بر وی نماز خواند و در بقیع به خاک سپرده شد.او روایات فراوانی شنیده ازپیامبر خداوند و حضرت فاطمة نقل کرده است. همچنین از افرادی دیگر مانند: عمر، حمزة بن عمر، الاسلمى، سعد بن ابي وقاص. روایات مهدوی وی از پیامبر خداست.فراد فراوانی از او نقل رو ...

امّ سلمه، امّ المؤمنين، مادرش عاتكه دختر عامر بن ربيعه است. پدرش ابو اميّه يكى از بخشنده‌ترين اشخاص و مشهور به كرم و ملقّب به «زاد الرّاكب» بود. هرگاه به سفر مى‌رفت، همسفر او توشه‌اى برنمى‌داشت. همسر امّ سلمه به نام عبد الرّحمن بن عبد الأسد، ملقّب به ابو سلمه، در جنگ احد مجروح شد و پس از 5 يا 7 ماه بر اثر اين جراحت از دار دنيا رفت.ام سلمه اولین زن مهاجری بود که به مدینه آمد. پیامبر(ص) در ماه شوال با او ازدواج کرد و در همان ماه با او زندگی مشترک را آغاز کرد. ام سلمه در سال 61 هجری قمری در 84 سالگی درگذشت و ابو هریره بر او نماز خواند. والی آن زمان، الولید بن عتبه بن ابی سفیان بود و او را در بقیع دفن کردند.ی یکی از روایان مورد توجه بود و در صحاح شش‌گانه به روايات وى استناد شده است. عمده روایات وی از جمله روایات مهدوی وی، از پیامبر خدا نقل شده ا ...

یکی از فرقه های دوران صدر اسلام است. بر پایه برخی از روایات آنان در ذیل بحث اشراط الساعه به برخی از روایات مرتبط با مهدویت اشاره کرده اند.اباضیه، یا اِباضیه، فرقه ای منسوب به عبدالله بن اباض تمیمی و از کهن ترین فرقه های مسلمانان قرن اول هجری به شمار می‌رود. برخی اباضیه را معتدل ترین فرقه ی خوارج دانسته، آنها را از نظر فکری نزديكترين فرقه ی خوارج به جماعت اسلامی می شمارند؛ چراکه افراط و غلو در آنها کمتر بوده و دارای فقه متعادلی هستند؛ همچنین معتقدند عالمان فهیم و برجسته ای در میان آنها وجود دارد.اید دانست اباضیه ی معاصر خود را «اهل الدعوه»، «اهل الحق و الإستقامه» و «جماعت المسلمین» می خوانند. این شعار در کتابها رسانه ها و سایتهای اینترنتی آنها به روشنی قابل مشاهده است. باورمندان به این فرقه در عمان، یمن و حضرموت، زنکبار و شمال آفریقا، زندگی می ...

در برخی روایات شیعی قبل از ظهور امام زمان به فرو رفتن سرزمین جابیه اشاره شده است. در اهل سنت نعیم بن حماد به روایات جابیه و ارتباط آن با موضوع مهدویت اشاره کرده است اما سخنی از خسف جابیه وجود ندارد.روستایی در منطقه شام در سده‌های نخستین اسلامی که امروزه به صورت خرابه‌ای باستانی در حوران، از توابع منطقۀ اِزرع، در استان درعای سوریه واقع است. این خرابه بر «تلّ جابیه» ــ که مخروطی آتش‌فشانی در حدود ۸۰ کیلومتری جنوب دمشق و ۴ کیلومتری شمال غربی شهر نَوى واقع است و از سمت غرب بر دشتی هموار مشرف است ــ قرار دارد.این شهر در آغاز اسلام محل توجه سپاهیان اسلام قرار گرفت و محل نزاع و درگیری های بین مسلمانان و رومیان قرار داشت. سرانجام سپاهیان اسلام پیروز شدند و خلیفه دوم از این منطقه دیدن کرد و در آنجا خطبه خواند.عد از وی سایر خلفاء تا دوران معاویه بر این ...

مهدویت به‌عنوان یکی از نقاط مشترک بین شیعه و اهل سنت مطرح است و یکی از این اشتراکات، مسئله بیعت با امام می‌باشد. اهل سنت، همانند شیعه، بیعت با امام را در مکانی مقدس، یعنی بین رکن و مقام، مورد تأکید قرار داده‌اند.بِیعَت‌، شیوه‌ای‌ رایج‌ در فرهنگ‌ اسلامی‌ برای‌ پیمان‌ بستن‌ مردم‌ با حاكمان‌ كه‌ برپایۀ آن‌ به‌ وفاداری‌ گردن‌ می‌نهند. بیشتر بیعتها در عصر پیامبر(ص) و خلفا از طریق‌ دست‌ دادن‌ با حاكم‌ صورت‌ می‌گرفته‌ است‌. البته‌ بیعت‌ حضوری‌ بدون‌ دست‌ دادن‌ و بیعت‌ غیرحضوری‌ با نمایندۀ حاكم‌، یا با فرستادن‌ نامه‌ نیز شناخته‌ بوده‌ است‌. این‌ شیوه‌ در سده‌های‌ متمادی‌ از تاریخ‌ اسلام‌، از جانب‌ عموم‌ مردم‌ برای‌ مشروعیت‌ داشتن‌ حاكم‌ در اعمال‌ حاكمیت‌، ضروری‌ دانسته‌ می‌شده‌ است‌. ا ظهور امام مهدی، پذیرش امامت امام مهدی با مسئله بیعت صورت می گیرد. ...

با مطالعه تحليلى آثار و مكتوبات مسلمانان در دوره‌هاى مختلف تاريخى، رويكردهاى متفاوت و ويژگى‌ها و تفاوت‌هاى ناشى از مبانى و روش‌ها مشاهد می گردد. در حوزه مهدويّت بر اساس مبانی و روش ها سه رویکرد «نقلى» « نقلى- عقلى» و «عرفانی» وجود دارد:كهن‌ترين رويكرد به مسئله مهدويّت رويكرد نقلى است. گردآورى و تبويب احاديث، نخستين تلاش فكرى براى پرداختن به اين موضوع است. آنچه در مصادر اصلى حديث شيعه و اهل سنّت چون‌ الكافى‌ و كتب صحاح در باب مهدويّت گرد آمده، با همين رويكرد است. در اين روش تكيه‌گاه اصلى، آموزه‌هاى منتهى به وحى است.ين روش از آغاز نگارش در باره مهدويّت تا دوره معاصر بيشترين طرف‌دار را داشته است. كتاب‌هاى تأليف‌شده در قرون نخستين و حتّى قبل از تولد امام مهدی(عج) از اين جمله‌اند. دو كتاب‌ الغيبة نعمانى و كمال الدين‌ شيخ صدوق، كه در قرن چهارم تألي ...

دو تعریف برای آن شده است:مفهوم مهدی نوعی دو کاربرد دارد:شیعه و برخی از اهل تسنن به مهدویت شخصی(تعریف مشهور) معتقدند. کاربرد اول مهدویت نوعی، متداول بین برخی از اهل سنت است و کاربرد دوم آن نیز رایج بین بعضی از صوفیه و عرفا می‌باشد. برخی گفته‌اند: این گروه از صوفیه، خود دو دسته‌اند:قول حق در مسئله، اعتقاد به مهدی شخصی(بنا به تعریف مشهور) است و اعتقاد به مهدی شخصی موعود(: گونه اول از مهدی شخصی بنا بر قول غیر مشهور) و مهدی نوعی(طبق هر دو کاربرد)، با اشکال مواجه است. برخی منابع، در ردّ مهدویت نوعیه(کاربرد اول آن) سه اشکال مطرح کرده‌اند:یرا غرض از قیام مهدی، پر کردن جهان از عدل و داد است ولی نوعی بودن مهدی، جهان را از ظلم و ستم پر خواهد کرد؛ زیرا هر قدرتمند دروغ‌گویی می‌تواند این جامه را در بر کرده و ادعا کند که من مهدی هستم و به نام اقامه عدل، به ...

اسماء و صفات خداوند، تجلی دارند و لذا هر کدام، مَجلی و مظهری می‌خواهند. عوالم هستی - چون عالَم عقل، مثال، طبیعت و...- هر کدام در حدّ توان، آینه و مظهر این صفات‌اند. در میان اسماء الهی، «الله» اسم جامع است و بر همین اساس، مظهر جامعی می‌خواهد و در این میان، تنها «انسان کامل» است که به خاطر جامعیت عقل و طبیعت در او، آینه اسم «الله» است و از آن‌جا که اسم اعظم «الله»، خلیفه و واسطه فیض الهی به دیگر اسماء و صفات است، انسان کامل نیز –که مظهر آن اسم است- مقام خلافت و امامت را دارد.نسان کامل، اصطلاحی است که در عرفان عملی و نظری و تصوف مطرح است. این تعبیر در ادبیات اسلامی تا قرن هفتم هجری وجود نداشته است و اولین کسی که در مورد انسان، تعبیر «انسان کامل» را مطرح کرد، محیی الدین عربی است. این انسان کامل، اسامی بسیار دارد؛ گاهی او را پیشوا و مرشد و شیخ و پ ...

یکی از قواعد عقلی برای اثبات مهدویت قاعده دلیل وجوب هدایت است.ر اساس این دلیل، خداوند متعال، همه آفریدگان خویش را به سوی رشد و کمال نهایی آنان هدایت می‌کند و این هدایت بر خداوند، واجب است(یعنی اوصاف کمالیه خداوند، ایجاب می‌کند که امر هدایت را انجام دهد) . این هدایت، در دو بُعد تکوینی و تشریعی صورت می‌گیرد. در هدایت تکوینی، جایی برای اختیار و انتخاب وجود ندارد؛ یعنی خدای متعال در آفرینش موجودات، موجبات آن را به گونه‌ای که عدول از آن ممکن نیست قرار داده است. لذا هر انسانی، چه بخواهد یا نخواهد و بداند یا نداند، به تدریج رشد می‌کند و به کمال جسمانی می‌رسد و از این نظر، هیچ گونه تفاوتی با نباتات و سایر حیوانات ندارد. اما تکامل معنوی و رشد نفسانی در پرتو هدایت تشریعی خداوند، جبری نیست بلکه بستگی به خواست و انتخاب و عمل خود آدمی دارد و نقش هدایت عمو ...

در منابع حدیثی به سیره قضائی امام مهدی اشاره شده است. یکی از آنها به نحوه قضاوت حضرت داود اشاره دارد . این که این نوع قضاوت به چه شکلی بوده است دو دسته تحلیل وجود دارد. تحلیل نهایی آنکه عمده قضاوت حضرت داوود بر اساس ابزارهایی مانند اقرار و بازجویی از متهمان بوده است و جنبه اعجاز گونه آن یک مورد خاص بیش نیست.وایات قضاوت داوودی در منابع متقدم شیعی نقل شده است. قدیمی ترین اثر، کتاب بصائر الدرجات صفار است که در آن به چندین روایت اشاره دارد. به عنوان نمونه وی در روایتی از امام باقر نقل کرده است: « إذا قامَ قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ حَكَمَ بِحُكمِ داوُدَ وسُلَيمانَ، لا يَسأَلُ النّاسَ بَيِّنَةً هنگامى كه قائم خاندان محمّد قيام مى‌كند، به شيوه داوود و سليمان قضاوت مى‌كند و از مردم، بيّنه نمى‌طلبد» یا در روایتی دیگر از امام باقر آمده است: يا أبا عُبَيدَةَ ...

یکی از قواعد عقلی است که با آنا می توان اصل مسئله مهدویت و و جود حجت را اثبات کرد. زیرا نوع نبى و امام، بیشترین نزدیکی را به خالق دارند. هر نوعى كه چنين باشد، واسطه فیض الهی است بنابراین نوع نبى و امام، واسطه فیض الهی است.بر اساس این قاعده، خداوند متعال که منشأ فیض است، فیض خود را از طریق واسطه به مخلوقات می‌رساند. این واسطه، همان حجت الهی است که در هر زمان وجود دارد و برکات الهی به واسطه او و از طریق وی به مخلوقات می‌رسد و چنان‌چه این واسطه نباشد، نظام هستی در هم پیچیده می‌شود و دیگر ادامه حیات برای مخلوقات ممکن نخواهد بود.یض، مصدرِ «فاضَ یَفیضُ» بوده و در اصل لغت به معنای جریان داشتن چیزی با سهولت و آسانی می‌باشد. عرب، هنگامی که آب در ظرفی، روان و ریزان شود، به «فاضَ الماءُ» تعبیر می‌کند. در اصطلاح فلسفه و عرفان، فيض به فعل فاعلى اطلاق مى‌ش ...

کولین ترنر، اسلام پژوه انگلستانی متولد سال 1955 میلادی در شهر بیرمنگام است که در سال 1982 میلادی مدرک کارشناسی خود را در رشته شرق شناسی از دانشگاه دورهام اخذ کرد و پس از آن در سال 1989، توانست تحصیلات خود را تا اخذ مدرک دکترای تخصصی در رشته مطالعات اسلامی در همان دانشگاه به پایان رساند. ترنر که سال ها استاد مطالعات اسلامی و زبان فارسی در مؤسسه مطالعات خاورمیانه و اسلام وابسته به دانشگاه دورهام در انگلستان بود؛ توانست مقاله ها و کتاب های مهمی در موضوعات اسلامی و خصوصا شیعی به رشته تحریر درآورد. تمرکز وی بر موضوعات اسلامی موجب شده است، در حال حاضر مسئولیت قسمت پژوهش بنیاد بین المللی الاهیات مسلمانان بر عهده او باشد.تا کنون آثار متعددی از ترنر در موضوعات مختلف اسلامی به چاپ رسیده است که در ادامه به ذکر چند مورد پرداخته خواهد شد:ین کتاب که در سال ...

««يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ و الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ- فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ»» «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد بسيارى از علما(ى اهل كتاب) و راهبان، اموال مردم را به باطل مى‌خورند و(آنان را) از راه خدا باز مى‌دارند، و آنها را كه طلا و نقره را گنجينه(و ذخيره و پنهان) مى‌سازند، و در راه خدا انفاق نمى‌كنند، به مجازات دردناك بشارت ده»کی از آیاتی که درباره مسئله مهدویت می‌تواند مورد توجه قرار گیرد آیه 34 سوره توبه است.خداوند در فراز دوم آیه كسانى كه طلا و نقره را جمع‌آورى و پنهان مى‌كنند و در راه خدا انفاق نمى‌نمايند به عذاب الاهی وعده داده است. اما در ذ ...

کی از قواعد عقلی اثبات اصل مهدویت قاعده امکان اشرف است. بر اساس این قاعده، هرگاه ممکنِ اَخَسّ(: ممکن الوجود پست‌تر) بخواهد موجود شود؛ واجب است قبل از آن، ممکن اشرف وجود پیدا کند. بر اساس این قاعده نوع نبى و امام، نوع عالى و اشرف از ساير انواع انسانى است و هر نوعى كه چنين باشد، از نظر رتبه وجودى، مقدم بر ساير انواع خواهد بود. بنابراین نوع نبى و امام، مقدم بر ساير انواع انسانى در رتبه وجودى است. نوع نبی و امام- که از آن به حجت الهی تعبیر می‌شود- در هر زمانی وجود دارد و اكنون نيز كه هنگامه غيبت امام زمان(عج) است، خورشيد وجودى‌ حضرت از پشت ابرها نورافشانى مى‌كند و وجود ابرها، مانع كار خورشيد نمى‌شود. خود آن حضرت می‌فرماید: «وَ أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِي فِي غَيْبَتِي فَكَالانْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ‌إِذَا غَيَّبَهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ» ...

کتاب «قرب الاسناد»، نوشتۀ‌ عبدالله بن جعفر حمیری(م نیمه دوم قرن سوم)، یکی از آثاری است که با هدف نقل روایات نزدیک به معصوم و به شیوه قرب الاسناد نویسی، به تحریر در آمده است. این اثر برخی روایات مهدوی را در خود جای داده است.از مجموع روایات برجای مانده کتاب قرب الاسناد، سیزده روایت با تنوع موضوعی در عرصه مهدویت وجود دارد. حمیری این روایات را معمولا از مشایخ ثقه کوفه، قم و بغداد نقل کرده است که تعامل این محدث را با حوزه های حدیثی نشان می دهد. محتوای روایات وی، گرچه در منابع هم عصر و پسین تا قرن 5 کمتر گزارش شده است؛ بیش‌تر آن‌ها با هسته اصلی آموزه مهدویت و مکتب فکری شیعه تطابق دارد. تنوع روایات وی، به‌ویژه در نشانه های ظهورو جریان واقفیه از نکات برجسته این اثر است.عبداللّه بن جعفر حمیری»، از محدثان برجسته قم و از اصحاب امام هادی و امام عسکری (ع) ...

علی بن ابراهیم قمی، از محدثان شهیر قم است. تاریخ ولادت و وفات وی مشخص نیست؛ اما بی تردید وی در زمان امام حسن عسکری(ع) می‌زیسته و پس از آن حضرت، تا سال 307 زنده بوده است.علی بن ابراهیم مورد ستایش دانشمندان رجال قرارگرفته است. نجاشی(م 450 ق) درباره او می‌گوید: او از افراد مورد وثوق و قابل اعتماد در احادیث می باشد و مذهب و افکار اعتقادی او کاملا صحیح است.طبق گزارش نجاشی و طوسی، برای علی بن ابراهیم بالغ بر ده کتاب ذکرشده است که عبارتند از: کتاب التفسير، كتاب الناسخ و المنسوخ، كتاب قرب الإسناد، كتاب الشرائع، كتاب الحيض، كتاب التوحيد و الشرك، كتاب فضائل أمير المؤمنين، كتاب المغازي، كتاب الأنبياء، رسالة في معنى هشام و يونس، کتاب المشذر، جواب مسائل محمد بن بلال، كتاب المناقب و كتاب إختيار القراءات و رواياته.ز نکات برجسته علمی و عملی علی بن ابراهیم قم ...