ماه رمضان

ماه رمضان، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

«رمضان»، نام نهمین ماه قمری است که از جایگاه والایی برخوردار است. نزول قرآن، وجوب روزه داری، توبه و انابه به درگاه پرودگار در این ماه، از امتیازات ویژه ماه رمضان است. در باب مهدویت می‌توان با رویکردهای متعدد به این ماه نگریست. امام زمان(عج) صاحب شب قدر است؛ با اومی‌توان ارتباط قلبی برقرار کرد و برخی از اتفاقات ظهور در این ماه رقم خواهد خورد.

جایگاه ماه رمضان

«رَمَضان» در لغت به معنای «شدت گرمای خورشید» است. ولی در منابع روایی، رمضان از اسمای خداوند شمرده شده است. ماه رمضان، نهمین ماه قمری است که روزه گرفتن در آن بر عموم مسلمانان واجب است. قرآن کریم و برخی از کتاب‌های آسمانی، همچون صحف، انجیل و تورات و زبور در این ماه بر پیامبران نازل شده‌اند. واژه رمضان یک بار در قرآن ذکر شده و تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده است[1]

امام زمان، صاحب شب قدر

یکی از شگفتی‌های آفرینشِ حق‌تعالی، قرار دادن شب قدر از همان ابتدای خلقتِ جهانِ ارضی و نزول امرِ سال به محضرِ حجّت و ولی خداوند است.[2] حجتی که وجود او استمرار دارد.

سرّ این حقیقت، همان مسئله وساطت در فیض است؛ یعنی خداوند حکیم برای ارائه میزان و مقدار فیضی که مقرر شده است محضر واسطه فیض افاضه شود؛ زمانی را به عنوان «شب قدر» قرار داده است.تا علاوه بر تفصیل و تقدیر امور در این شب،[3] انسان بتواند با احیا و راز و نیاز، نقشی در مقدار فیضِ خود و افزایش آن داشته باشد.[4] در این شب، تفسیر امور سال به محضر حجّت زمان نازل و برنامه یک سالِ مربوط به عالم، از سوی خداوند متعال به محضر او ارائه می‌شود.[5]

دعای منتظران ظهور در ماه رمضان

یکی از ادعیه معروف که در ماه رمضان به تلاوت آن سفارش شده؛ «دعای افتتاح» است. بخش های آخر دعای افتتاح به اشتیاق و رغبت منتظران ظهور آخرین حجت الاهی اشاره دارد.

در عبارت های آخر دعا چنین می خوانیم : « اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ؛خدايا! به سوى تو مشتاقيم‌ براى يافتن دولت كريمه‌اى كه اسلام و اهلش را به آن عزيز گردانى و نفاق و اهلش را به وسيله آن خوار کنى؛ و ما را در آن دولت از دعوت‌كنندگان به سوى طاعتت، و رهبران به سوى راهت قرار دهى و كرامت دنيا و آخرت را از بركت آن‌ روزي مان فرمايى!»

«رغبت»[6] به معنای میل شدید و اشتیاق فراوان است. در دوره غیبت، حال درونی اهل ایمان نسبت به برپایی حکومت عدل الاهی این گونه است: «الَلهم انَا نرغب الیک فی دولة کریمة».

نکته قابل تامل در این عبارت آن است که به خدای متعال گفته می شود، رغبت ما به سوی تو است؛ در حالی که متعلق رغبت، «دولت کریمه» است: «الَلهم انَا نرغب الیک فی دولة کریمة.» «دولت کریمه»، به معنای دولتی است ارزشمند و پسندیده که توانایی تامین منفعت های دنیا و آخرت انسان را دارد.

در این عبارت از دعای شریف افتتاح، دو ویژگی مورد توجه قرار گرفته است:

الف) اسلام و مسلمانان به وسیله آن عزیز می شوند؛

ب) نفاق و منافقان به وسیله آن خوار و ذلیل می شوند: «تعزَ بها الاسلام و اهله و تذلَ بها النفاق و اهله».

در حدیث حذیفه از رسول خدا(ص) چنین عنوان شده است : «در عصر ظهور، عزت اسلام با نابودی ستمگران همراه است. هنگامی که خدای متعال اراده کند اسلام را به عزت خود بازگرداند، هر جباری را نابود می کند و او به چیزی که بخواهد، قادر است و می تواند امتی را پس از تباهی اش اصلاح کند. ای حذیفه! اگر از دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد، خدا آن روز را آن قدر طولانی خواهد کرد که مردی از خاندان من حکومت را به دست بگیرد».[7]

نشانه دولت کریمه الاهی آن است که در آن، راه مومنان برای فراخواندن دیگران به اطاعت خدا باز باشد: «و تجعلنا فیها من الدعاة الی طاعتک و القادة الی سبیلک.».«القادة»، جمع« قائد»، به معنای کسی است که پیشاپیش جمعیت راه می رود و آن ها را راهنمایی می کند؛ اما «سائق» به معنای کسی است که پشت سر جمعیت قرار می گیرد و آن ها را هدایت می کند: «تجعلنا فیها من... القاده الی سبیلک.» اهالی دولت کریمه و حکومت مهدوی، هم به کرامت و آقایی دنیایی می رسند و هم به کرامت و آقایی آخرت: «ترزقنا بها کرامة الدنیا و الاخرة.»

منشا بسیاری از مشکلاتی که در حال حاضر، مردم دنیا با آن مواجه هستند، عدم ولی و حجت خداست که در سایه برپایی حکومت ایشان، امنیت و آرامش و اتحاد و برابری و برادری و عزت و سربلندی و برکت و نصرت حق و ... حاصل خواهد شد.

ماه رمضان و نشانه های ظهور

بر اساس برخی از روایات، در ماه رمضان منتهی به امر ظهور، وقایعی اتفاق خواهد افتاد.

در روایاتی که در این خصوص در منابع شیعه و اهل سنت ذکر شده اند به سه اتفاق اشاره شده است:

کسوف و خسوف در ماه رمضان

در برخی روایات، به ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی اشاره شده است. این دو نشانه با بسامد بالایی در منابع نقل شده اند. در برخی روایات، ماه گرفتگی در اول ماه رمضان و خورشید گرفتگی در نیمه ماه گزارش شده است.[8] برخی دیگر از روایات به ماه گرفتگی در پایان ماه رمضان اشاره دارند.[9] در روایتی دیگرخورشید گرفتگی در روز پنجم ماه مبارک رمضان عنوان شده است.[10] این امر تنها در دوران امام مهدی(عج) رخ خواهد داد و از روز هبوط آدم پيش نيامده است.[11] در این زمینه به سبب رویکرد اعجاز آمیز این اتفاق، به تفسیرهای مختلفی اشاره شده است.[12]

ابن حماد در گزارشی که سند آن به معصوم نمی رسد، نقل کرده است که قبل از خروج مهدی دو مرتبه خورشید گرفتگی رخ خواهد داد.[13]

صیحه آسمانی

در برخی روایات، به صیحه آسمانی[14] در نيمه ماه رمضان[15] یا شب بیست و سوم[16] که شب جمعه است، اشاره شده است؛ صدايى كه شخص خوابيده را بيدار مى‌كند و ايستاده را مى‌نشاند.[17] این صیحه آوای جبرئیل است[18] که منتظران نباید در صیحه ترديد كنند، بلکه باید آن را بشنوند و از آن اطاعت كنند. در کنار آن، آواز ابليس ملعون است كه ندا در مى‌دهد: بدانيد كه فلانى مظلومانه كشته شد؛ براى اين كه مردم را دچار شك و گرفتارى کند و بسى افراد شك كننده سرگردان در آن روز (پديد آيند) كه در آتش سرازير خواهند شد. پس اگر در ماه رمضان آوایى شنيديد در آن ترديد نكنيد كه صداى جبرئيل است، و نشانه آن اين است كه او به نام قائم و اسم پدرش ندا سر مى‌دهد.[19]

روایتی دیگر، بعد از بیان صیحه آسمانی، به وحشتى در ماه رمضان اشاره کرده است؛ ندایی كه خفته را بيدار می کند و شخص بيدار را به وحشت می افكند.[20] این وحشت غیر از صیحه آسمانی است. بر اساس روایتی دیگر، در ماه رمضان علامتی در آسمان پدیدار خواهد شد و بعد از آن، اختلاف بین مردم شکل می گیرد.[21] درمورد این علامت در منابع اشاره ای وجود ندارد. احتمالا این علامت کنایه از صیحه یا همان وحشت باشد.

البته در روایات دیگری به ندا و صیحه های متعدد در ماه های دیگر، مانند ماه رجب اشاره شده است.[22]

خروج سفیانی

یکی از نشانه های حتمی ظهور «خروج سفيانى» است. وی در حرکت خود به اقدامات نظامى و سياسى و جنگ هاى خود جامه عمل مى‌پوشاند و محدوده نفوذ خويش را گسترش مى‌دهد و در اين زمان ديگران هم به او می پیوندند و مجموعه‌ها و قبايل غير دينى به دنبال او راه مى‌افتند.

در روایتی از پیامبر خدا آمده است: «سفیانی با سيصد و شصت سواره شورش مى‌كند تا اين‌كه به دمشق مى‌رسد و در ماه رمضان هم سى‌هزار نفر از قبيله بنى كلب با او بيعت مى‌كنند».[23]

اصل این گزارش در منابع اهل سنت وجود دارد و در هیچ کدام از آنان به ماه رمضان اشاره ندارد؛[24] و تنها در کتاب «یوم الخلاص» واژه «رمضان» به این گزارش اضافه شده است.

پانویس

1. ^↑برگرفته از ویکی شیعه مدخل رمضان .
2. ^↑«وَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ قَالَ: لَقَدْ خَلَقَ اللّه جَلَّ ذِكْرُهُ لَیلَةَ الْقَدْرِ أَوَّلَ مَا خَلَقَ الدُّنْیا وَ لَقَدْ خَلَقَ فِیهَا أَوَّلَ نَبِی یكُونُ وَ أَوَّلَ وَصِی یكُونُ وَ لَقَدْ قَضَى أَنْ یكُونَ فِی كُلِّ سَنَةٍ لَیلَةٌ یهْبِطُ فِیهَا بِتَفْسِیرِ الْأُمُورِ إِلَى مِثْلِهَا مِنَ السَّنَةِالْمُقْبِلَةِ مَنْ جَحَدَ ذَلِكَ فَقَدْ رَدَّ عَلَى اللّٰه عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَه‌»؛ محمد بن یعقوب کلینی ، کافی، ج1، ص 250، كتاب الحجة، باب فی شأن انا انزلنا، ح7.
3. ^↑فیها یفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكیم‌؛ (دخان: 4).
4. ^↑ر.ك: محمد باقر مجلسی ، بحار الانوار، ج94، ص 145 به بعد، باب 7.
5. ^↑«عن ابی‌جعفر: إِنَّهُ لَینْزِلُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ إِلَى وَلِی الْأَمْرِ تَفْسِیرُ الْأُمُورِ سَنَةً سَنَةً یؤْمَرُ فِیهَا فِی أَمْرِ نَفْسِهِ بِكَذَا وَ كَذَا وَ فِی أَمْرِ النَّاسِ بِكَذَا وَ كَذَا»؛ ( محمد بن یعقوب کلینی ، كافی، ج1، ص248، كتاب الحجة، باب فی شأن انا انزلناه، حدیث3).
6. ^↑«رغب فی الشیئ کسمع یرغب رغبة: اذا حرص علیه و طمع فیه»(طریحی، مجمع البحرین، ج2، ص71)؛ « والرغبة والرغب و الرغبی: السعة فی الارادة قال تعالی: «یدعوننا رغبا و رهبا» [الانبیا:90] ، فاذا قیل: رغب فیه و الیه یقتضی الخرص علیه»، (راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص328).
7. ^↑محمد بن احمدفتال نیشابوری، روضه الواعظین، ج2، ص261.
8. ^↑ابن حجر هیتمی، القول المختصر ، ص 77
9. ^↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج8، ص 212.
10. ^↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ص،ج2،ص655.
11. ^↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج8، ص 212.
12. ^↑مجتبی ساده، شش ماه پایانی، ص 113.
13. ^↑نعیم بن حماد، الفتن، ص 152.
14. ^↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه،ص 301؛ محمد بن علی بن بابویه ، کمال الدین و تمام النعمه، ص 327.
15. ^↑نعیم بن حماد، الفتن ، ص 151
16. ^↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص 253؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ص 650
17. ^↑نعیم بن حماد، الفتن ، ص 151
18. ^↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه،ص 253.
19. ^↑همان، الغیبه،ص 253.
20. ^↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص 252.
21. ^↑نعیم بن حماد، الفتن ابن حماد ، ص 150
22. ^↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص 169.
23. ^↑کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص 585.
24. ^↑ر.ک: یوسف بن یحیی مقدسی شافعی، عقدد الدرر فی اخبار المنتظر، ص 118، ابن حجر هیتمی، القول المختصر في علامات المهدي المنتظر، ص 115.

منابع

1. قران کریم
2. احمد بن محمد حجر هيثمى ، القول المختصر في علامات المهدي المنتظر( عليه السلام)، دار التقوي‌ ، دمشق( سوريه)، 1428 ه. ق‌.
3. حسين بن محمد راغب اصفهانى،مفردات ألفاظ القرآن‌ ،محقق داوودى، صفوان عدنان‌، دار القلم، بيروت، 1412 ق‌.
4. كامل سلیمان، يوم الخلاص في ظل القائم المهدي، دار المجتبى‌؛ قم، 1427.
5. مجتبی ساده، شش ماه پايانى‌، مترجم: مطهرى نيا، محمود، موعود عصر، تهران، 1388 ه. ش‌
6. مجلسی ،محمد باقر، بحار الانوار،دارالاحیاء التراث العربی ،بیروت، 1403.
7. محمد ابن بابویه، صدوق ، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دوم، انتشارات اسلامیه، تهران، 139
8. محمد بن ابراهيم‌ نعمانى، الغيبة للنعماني‌،محقق: غفارى، على‌اكبر،مکتبة الصدوق‌، تهران، 1379ق.
9. محمد بن احمد فتال نيشابورى، روضة الواعظين و بصيرة المتعظين( ط- القديمة) ، انتشارات رضى‌، ايران؛ قم‌، 1375 ش‌
10. محمد بن یعقوب کلینی ، الکافی، انتشارات اسلامیه ، قم. 1407
11. نعیم ابن حماد، الفتن مصحح: شورى، مجدى بن منصور، دوم، دار الكتب العلمية، بیروت، 1423.
12. يوسف بن يحيى‌ مقدسى شافعى ، عقد الدرر في أخبار المنتظر( عليه السلام، مسجد مقدس جمكران‌، قم( ايران)، 1428 ه. ق‌