سیره اخلاقی امام مهدی(عج)
سیره اخلاقی امام مهدی(عج)، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت
یکی از مباحث جالب توجه در حوزه مهدویت، آشنایی با سیره اخلاقی امام زمان(عج) است و مقصود از آن، شناخت شیوه و روش اخلاقی امام در زندگی فردی و اجتماعی می باشد.
برخی از ویژگیهای اخلاقی، تنها جنبه فردی دارند؛ اما برخی دیگر، در رابطه فرد با انسانهای دیگر شکل میگیرند؛ که به آنها «اخلاق اجتماعی» گفته میشود.[1]
ویژگیهای اخلاق فردی امام زمان
زهد و بی اعتنایی به دنیا
یکی از سیرههای اخلاقی امام مهدی(عج)، زهد و پارسایی آن حضرت است. این اخلاق نیکو شیوۀ همۀ رهبران و انسانهای هی است که زندگی خویش را با نیازمندان و مستمندان همسان میکنند تا فقر و تنگدستی بر فقیران گران نیاید و محرومیت از مواهب مادی، آنان را نیازارد. [2]
در روایات به لباس و غذای زاهدانه آن حضرت اشاره شده است. امام صادق(ع) در این باره فرمودند: «به خدا قسم لباس او جز جامه درشت و خوراکش جز نان جوین بیخورشت نخواهد بود»[3]
بیرغبتی به دنیا سرلوحه کار ایشان است؛ به گونهای که حتی در حکومت ایشان و در زمانی که کل کره خاکی تحت سیطره ایشان است، ساده زیستی جزء مرام و روش ایشان خواهد بود و در این دوران، حتی برای خود، خشتی روی خشت و سنگی روی سنگ نمیگذارد.
عثمان بن حماد میگوید: در مجلس امام صادق(ع) حاضر بودم که شخصی به حضرتش گفت: علیبن ابی طالب لباسی سخت میپوشید که ارزش آن چهار درهم بود؛ اما شما لباس ارزشمندی بر تن دارید! حضرت در پاسخ فرمود: «علی(ع) در زمانی آن لباس را میپوشید که مورد انکار و اعتراض قرار نمیگرفت. بهترین لباس هر زمان، لباس مردم آن دوران است. هنگامی که قائم ما قیام کند، نظیر لباس علی(ع) را میپوشد و از سیاست و خط مشی آن حضرت پیروی میکند»[4]
در روایتی دیگر آمده است: «امام زمان در محفاظت خویش از هرگونه آلودگی و زشتی، باتقواترین مردم است»[5]
سختکوشی
او از همه مردم در برابر خدا متواضعتر و در عمل به آنچه خود بدان فرمان میدهد، سخت کوشتر است.[6] در روایت چنین نقل شده است: «در خوبی و بزرگواری و سختکوشی گوی سبقت را از همگان ربوده است»[7]
عزت نفس
امام حسین(ع) یکی از راههای شناخت امام زمان را داشتن عزت نفس آن حضرت می دانند و می فرمایند: «امام مهدی دارای عزت نفسی بالاست و هرگز احساس نیاز به دیگری ندارد» [8]
سکینه و وقار
امام صادق(ع) در پاسخ این پرسش که امام چگونه شناخته میشود، می فرماید: «[امام را] با آرامش و وقار و نیازمندی مردم به او، در صورتی که او خود به هیچ کس نیاز ندارد، [می توان شناخت]»[9]
صبر
صبر و مقاومت در برابر سختیها، از دیگر ویژگیهای اخلاقی امام زمان(عج) می باشد. امام صادق(ع) در این باره فرمودند: «امام مهدی، کمال موسی، بهاء عیسی و صبر ایوب را دارد»[10]
خشوع
امام رضا(ع) درباره خشوع قلبی امام زمان نسبت به پروردگار می فرماید: «در مقابل خدا چون عقابی که بالهایش را خاضعانه گشوده، فروتن است»[11]
تواضع
امام رضا(ع) در ضمن حدیثی در توصیف امام زمان(عج) می فرماید: «او به مردم از خودشان سزاوارتر و از پدران و مادرانشان برای آنها دلسوزتر است. او از همة مردم در برابر خدا، متواضع تر است»[12]
ویژگیهای اخلاق اجتماعی امام زمان
مهرورزی با مردم
به دلیل اینکه امام، رهبر جامعه اسلامی میباشد، نقش رهبری اقتضا میکند که نسبت به امت همچون پدری مهربان باشد که آسایش و راحت آنها را میخواهد. به همین دلیل امام رضا(ع) شخصیت امام را چنین ترسیم کردند: «امام، آن همدم همراه و آن پدر مهربان و برادر تنی ]که پشتیبان برادر[ است و مادر دلسوز به فرزند خردسال است و پناهگاه بندگان در واقعه هولناک»[13] آن حضرت در حدیث دیگری امام مهدی(عج) را چنین توصیف فرمودند: «او به مردم از خودشان سزاوارتر و ازپدران و مادرانشان برای آنها دلسوزتر است»[14]
این مهر و محبت امام است که خطاب به شیعیان مىفرماید: «اگر علاقه ما به شما و آنچه به مصلحت شماست و محبت و مهرورزى ما نسبت به شما نبود، اشتغالها نمیگذاشتند که ما با شما، به سخن گفتن بپردازیم»[15] امام از یارى رساندن به مردم کوتاهى نمیروزد و در سختیها و گرفتاریها، آنان را فراموش نمىکند؛ همانگونه که در نامهای فرمود: «ما در رعایت امور شما کوتاهی نکرده و شما را فراموش نمی کنیم»[16]
امام مهدی با شیعیان همدردی میکند و غصه و ناراحتی آنان را غم و اندوه خود میداند.[17] همچنین برای رفع گرفتاریهای آنان دعا مىکند و عزتشان را در سایه عزّت و حکومت مهدوی از خدا میخواهد.[18]
رفتار عادلانه با مردم
از مهمترین اخلاق اجتماعی امام زمان(عج)، رفتار عادلانه با مردم است. امام باقر(ع) درباره سیره حضرت مهدى(عج) فرمود: «او در بین مردم به عدالت رفتار مى کند، چه نیکوکار باشند و چه بدکار»[19]
بخشاینده
پیامبر(ص) درباره سخاوت امام زمان فرمودند: «مردى نزد او مى آید و مىگوید: اى مهدى(عج) چیزى به من ببخش، عطایى بفرما.! پس حضرت مهدى (عج) آن مقدار از مال را که او بتواند حمل کند، در دامنش مى ریزد»[20] امام رضا(ع) دربارۀ سخاوت ایشان میفرماید: «]او[ با سخاوتترین مردم است»[21] زیرا امام مهدی عطا و بخششى مىکند که هیچکس _حتى امامان پیش از او _ چنین عطایى نکرده است»[22] امام صادق(ع) درباره امام زمان فرمودند: «او به وفور، مال میبخشد[23] و دیون شیعیان را میپردازد»[24]
در روایتی سخاوت امام زمان به سخاوت حضرت یوسف تشبیه شده است.[25] گفتنی است این بذل و بخشش از اموال بیتالمال نیست. آن حضرت اموال بیتالمال را برابر تقسیم مىکند.[26]
پانویس
- ↑مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ج 1، ص 76
- ↑نهج البلاغه خطبه 209
- ↑محمد بن الحسن طوسی، الغیبه، ص 460.
- ↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 6، ص 444.
- ↑محمد بن علی ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، ج 1، 213
- ↑علی اربلی، کشف الغمه، ج 2، ص 290.
- ↑علی بن موسی بن طاووس، جمال الاسبوع، ص 513
- ↑محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص 242
- ↑همان، الغیبه، باب 13، ص 242، ح 40
- ↑محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا، ج 1، 44
- ↑علی بن موسی ابن طاووس، الملاحم و الفتن، ص 44
- ↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 1، ص 225
- ↑محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج 1، ص 225.
- ↑محمد بن علی بن بابویه، الخصال، ج 2، 527
- ↑احمد بن علی طبری، الاحتجاج، ج 2، ص 467
- ↑همان، ج 2، ص 497
- ↑محمد بن الحسن طوسی، الغیبه، ص 285
- ↑علی بن موسی بنطاووس، مهج الدعوات، ص 5
- ↑محمد بن علی ابن بابویه، علل الشرائع، ج 1، 161، شیخ حر عاملی، اثبات الهداه بالنصوص والمعجزات، ج 5، ص 115
- ↑علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج 2، ص 478
- ↑محمدبن علی ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، 1378: ج 1، ص 213
- ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص 237
- ↑علی بن موسی ابنطاووس، التشریف بالمنن، ص 325
- ↑محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، ج 1، ص 66، مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 53، 34
- ↑مسعودى، علی بن الحسین، اثبات الوصیه، ص 267
- ↑اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج 2، 474
منابع
- قرآن
- نهج البلاغه
- مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، نشر مدرسه امیر المومنین، قم، 1377 ش
- مسعودى، على بن حسین، اثبات الوصیه، نشر انصاریان، قم، 1384 ش
- ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات، نشر رایحه، 1379 ش
- ابنطاووس، على بن موسى، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، قم، مؤسسة صاحب الأمر، 1416 ق
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403 ق
- عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، المطبعه العلمیه، تهران، 1380 ق
- ابن طاووس، على بن موسى، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، نشر دار الرضی، قم، 1330 ق
- طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج(للطبرسی)، نشر مرتضى، 1403 ق
- طوسى، محمد بن الحسن، الغیبه، دار المعارف الاسلامیه، قم، 1411 ق
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1407 ق
- نعمانی، محمّد بن ابراهیم، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، 1397 ق
- اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنىهاشمى، 1381 ش
- صدوق، محمد بن على بن بابویه، الخصال، قم، جامعه مدرسین، 1362 ش.صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا، تهران، نشر جهان، 1378 ش. _
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، علل الشرائع، نشر داوری، 1385 ش
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دار الاحیاء التراث، بیروت، 1403 ق
- ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن، نشر اسلامیه، تهران، بی تا
- حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه بالنصوص و والمعجزات، نشر اعلمی، بیروت 1425 ق
- کورانی، علی، معجم أحادیث إلامام المهدی(عج)، موسسه المعارف الاسلامیه، 1368 ش