سن حضرت مهدی علیه‌السلام در هنگام ظهور

یکی از مباحث مربوط به امام زمان عجل‌الله‌فرجه، سن ایشان هنگام ظهور است. این موضوع در تعدادی از روایات بیان شده است و این روایات در ظاهر با همدیگر متفاوت هستند؛ اما در این مورد که حضرت، هنگام ظهور در سن و سال جوانی هستند، هم‌داستان‌اند.

روایات مطلق

در این روایات، تنها به جوان‌ بودن آن حضرت اشاره شده است. در این خصوص چنین عبارتی دیده می‌شود: «شابٌ بعد کبر السن[1]؛ جوان است با این‌که سنش بالا است» «رجوعه من غیبته بشرخ الشباب[2]؛ در بهترین مرحله جوانی ظهور می‌کند» «فی سن الشیوخ و منظر الشباب[3]؛ در هیأت سن کهن‌ سالان است و سیمای جوانان» .

روایات مقید

در این باره، روایاتی در منابع فریقین ذکر شده اند که حکایت از سن امام هنگام ظهور است. بررسی سندی آن‌ها فرصت مجزایی می طلبد؛ اما می توان این روایات را به سه دسته کلی تقسیم کرد:

روایات مربوط به کم‌تر از سی سال

شیخ طوسی به سند خود از ابوبصیر و او از امام صادق علیه‌السلام چنین نقل کرده است: «قائم که ظهور فرماید، مردمان باورش نمی‌کنند؛ [زیرا] او در سیمای جوانی نورس به سوی آن ها باز می گردد»[4]

سیوطی از نعیم بن حماد و او هم از محمد بن حمیر نقل کرده است که رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله فرمودند: « ... {مهدی} از حجاز به دمشق می‌آید و بر منبر می‌نشیند، در حالی‌که [به نظر می رسد] جوانی هجده ساله است»[5]

روایات مربوط به 30 تا 40 سال

شیخ صدوق از اباصلت هروى چنین نقل مى‌کند: «به امام رضا علیه السلام عرض کردم: قائم شما هنگام خروج چه علامتى دارد؟ حضرت فرمود: «علامت او این است که از حیث سن، پیر است؛ ولى در ظاهر جوان نشان داده مى‌شود؛ به طورى‌که هرگاه کسى به او نظر مى‌افکند، گمان مى‌کند که او چهل ساله یا کم‌تر است و از جمله علامات او اين است که به مرور ایام و شب ها پیر نمى‌شوند تا آن‌که مرگ او فرا رسد»[6]

امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌فرماید: «خداوند عمر حضرت مهدی را در روزگار غیبت طولانی می گرداند. پس از آن، با قدرت بی پایانش، او را در چهره جوانی کم‌تر از چهل سال ظاهر می کند»[7]

این روایت، امام را در حد جوان کم‌تر از 40 سال معرفی کرده است. از آن‌جا که افراد سی ساله را می‌توان جوان تلقی کرد، روایت مذکور، در این دسته روایات قرار می‌گیرد.

روایات مربوط به چهل سال و بالاتر

عمران بن حصین می گوید: به رسول خدا گفتم: این مرد {مهدی} را برایم توصیف کن! پیامبر فرمود: «او از فرزندان من است. اندامش چونان مردان بنی اسرائیل سخت و ستبر است. به هنگام سختی و گرفتاری امت من قیام می‌کند؛ رنگ چهره اش به عرب ها شباهت دارد و قیافه اش چون مرد چهل ساله می نماید»[8]

ابن طاووس در کتاب الفتن به سندش از زکریا و او نیز از کعب نقل کرده است که پیامبر فرمود: «مهدی همنام من است؛ هنگامی که ظهور می کند، [مردی] پنجاه و یک ساله است»[9]

ابن صباغ مالکى به سندش نقل کرده است که رسول خدا صلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «مهدی از اولاد من و چهل ساله است»[10]

سیوطی از نعیم بن حماد و او ازعبدالله‌بن‌حارث نقل کرده است که پیامبر اکرم فرمود: «مهدی قیام می کند، در حالی که چهل سال دارد»[11]

جمع بین روایات

با توجه به کثرت روایات اهل سنت و شیعه در مورد سن حضرت مهدی عجل‌الله‌فرجه، آن‌چه از این روایات به دست می‌آید، جوانی حضرت، هنگام ظهور است و شاید روایاتی که به چهل سالگی امام هنگام ظهور اشاره دارند، بدان معنا باشد که جسم او در حد کمال است؛ زیرا بدن تا چهل سالگى به کمال رشد خود مى رسد.[12]

به نظر می‌رسد که این روایات در صدد بیان دقیق سن حضرت نیستند، بلکه گویای اين مطلب هستند که آن حضرت هنگام ظهور، پیر و فرتوت و ناتوان نیست، بلکه دارای چهره و بدنی جوان و تنومند است و با این‌که سن و سال بالايی از ایشان می‌گذرد؛ مانند مردی کامل چهل ساله پرتوان و پرانرژی است. در هر صورت، اختلاف سن در این موضوع (بين سي و چهل سال و دیگر اعداد) موجب تضاد نمی‌شود؛ زیرا این اعداد در سن و سال، نشانگر انسان کامل و جوان است.

حکمت جوانی حضرت مهدی

در روایات آمده است که خود این تفاوت در سن واقعی امام و سیمای ظاهری آن حضرت، امتحان و آزمایشی است که بسیاری در آن گرفتار آمده و با شک و تردید در هویت امام، در این امتحان شکست خواهند خورد. زیرا آن‌ها انتظار دارند پیرمردی را ملاقات كنند؛ اما با مردی در سیمای جوانان روبه‌رو خواهند شد و در این ماجرا تنها ایمان کسی پایدار می‌ماند که خداوند پیش از آن، از او پیمان ستانده باشد. البته به سختی می‌توان تصور کرد که همگان گرفتار این امتحان گردند؛ زیرا به باور مؤمنان و نیز بنا به نص روایات و همچنین به مقتضای نظریه پیر نبودن جسم مبارک آن حضرت، ایشان در سیمای جوانان ظهور می‌كند. در این صورت، دایره این امتحان به دو سطح محدود می‌شود.[13]

به طور معمول، چنین امتحان و آزمایشی غیر منتظره نیست؛ زیرا تفاوت آشکار بین عمر واقعی‌ و سیمای ظاهری آن حضرت، خود فراهم کننده چنین آزمایشی است؛ اما چون روایات از امکان چنین تفاوتی خبر داده‌ و مردم نيز به این امر ملتفت شده‌اند؛ می‌توان گفت بسیاری از مردم از این امتحان سر بلند بیرون خواهند آمد.

گروهی از مردم که این‌گونه مورد آزمایش الاهی قرار می‌گیرند، کسانی‌اند که طول عمر امام موعود را باور دارند؛ اما سطح بینش و آگاهی‌های دینی آنان از درک تفاوت بین عمر حقیقی و سیمای ظاهری ایشان کم‌تر است؛ از این‌رو، انتظار دارند هنگام ظهور او را در سیمای پیری کهنسال ببینند و وقتی چهره جوان او را ملاقات می‌کنند؛ برایشان باورکردنی نیست.[14]

پانویس

1. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۳۲۷. 
2. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص 421
3. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال‌الدین، ج 1، ص 376. 
4. ↑محمد بن حسن طوسی، الغیبه، ص 259.
5. ↑جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 147.
6. ↑محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ص 652، ح 12.
7. ↑محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 315؛ کفایه الاثر، ص 224.
8. ↑سید بن طاووس، الملاحم، ص 142.
9. ↑سید بن طاووس، الفتن، ص 218.
10. ↑محمد بن حسن (حرعاملی)، الفصول المهمة، ص 217.
11. ↑جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 147.
12. ↑محمد صدر، تاریخ پس از ظهور، ص 316.
13. ↑محمد صدر، تاریخ پس از ظهور، ص 317.
14. ↑محمد صدر، تاریخ پس از ظهور، ص 317-318.

منابع

1. ابن صباغ مالكى‌، الفصول المهمة في معرفة الأئمة، دار الحديث‌، قم، 1422 قمری، چاپ: اوّل‌، ج ‌ 2، ص 1118.
2. جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، بیروت، دار الکتب العلمية، 1402 ق.
3. سید بن طاووس، الفتن، علی بن موسی، قم، الشریف الرضی، 1421 ق.
4. علی اصغر رضوانی، موعود شناسی و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1390 ش.
5. محمد صدر، تاریخ غیبت کبری، تهران، نیک معارف، 1379 ش.
6. محمد بن على‌ ابن بابويه، كمال الدين و تمام النعمة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، اسلاميه‌، تهران‌، 1395 ق.
7. محمد بن ابراهيم‌ ابن أبي زينب، الغيبة محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، نشر صدوق‌، تهران، 1397 ق،
8. محمدبن حسن حرعاملي، الفصول المهمة في اصول الائمه، قم: موسسه معارف اسلامي امام رضا (ع)، ۱۴۱۸ ق.