روز ظهور

زمان ظهور امام زمان عجل‌الله‌فرجه از جمله نكاتي است که فراوان در مورد آن بحث شده است. طبیعی است که در مورد ظهور نمی‌توان روز مشخصی را تعیین كرد. اما روایاتی چند در منابع حدیثی ذکر شده اند. برخی روایات جمعه، برخي دیگر شنبه، روایاتی دیگر روز عاشورا و برخی دیگر، نوروز را روز ظهور می‌دانند.

معنای لغوی و اصطلاحی ظهور

«ظهور» به معنای آشکار شدن چیز پنهان است.[1] در اصطلاح مهدوی، نمایان شدن حضرت مهدی (عج) پس از غیبت کبرا را برای برپایی عدل و داد، «ظهور» می‌گویند.[2] در برخی روایات از واژه «بعث» (برانگیختن)[3] و «امر»[4] برای ظهور استفاده شده است. بر اساس برخی روایات دیگر، آشکار شدن دولت حق[5] در دوره ظهور امام مهدی(عج) رخ خواهد داد.

روایات روز ظهور

روزهاي مختلف ظهور در روایات

روز جمعه

بر اساس برخی از روایات، ظهور آن حضرت، روز جمعه است.

در روایتی صحیح از امام صادق (ع) چنین وارد شده است: «وَ يَخْرُجُ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَقُومُ الْقِيَامَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ مَا مِنْ عَمَلٍ يَوْم َالْجُمُعَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ؛ قائم ما جمعه ظهور می‌کند و رستاخیز در جمعه به‌پا خواهد شد و هیچ کارى در جمعه بهتر از درود فرستادن بر محمد و آل او نیست»[6]
سید بن طاوس در جمال الاسبوع در دعایی این چنین آورده است: «يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكَ هَذَا يَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ يَوْمُكَ الْمُتَوَقَّعُ ‌فِيهِ ‌ظُهُورُكَ‌ وَ الْفَرَجُ فِيهِ لِلْمُؤْمِنِينَ عَلَى يَدِكَ ...؛ ای مولای من! ای صاحب الزمان (عج) ! درود خدا بر تو و خاندانت. امروز جمعه است و جمعه روز تو می‌باشد؛ روزی که در آن ظهور تو انتظار می‌رود؛ روزی که در آن، به وسیله تو برای مؤمنان گشایشی ایجاد خواهد شد »[7]

این دعا تنها در آثار سید بن طاوس نقل شده است ومحدثان قبل وی، این دعا را ذکر نکرده‌اند.

در روایتی دیگر از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «شنبه از آن ما است و یک‌شنبه از آن شیعیان ما … و در پنج‌شنبه حاجت‌ها برآورده مى‌شوند و جمعه براى پاکیزه شدن و عطر زدن است و آن عید مسلمانان است… بهترین عیدها روز غدیر است که هیجدهم ماه ذى الحجه بوده [و اولین عید غدیر] با جمعه مصادف بود و قائم ما جمعه ظهور می‌کند و رستاخیز در جمعه به‌پا خواهد شد و هیچ کارى در جمعه از درود فرستادن بر محمد و آل او بهتر نیست»[8]

روز شنبه

برخی از روایات وقوع ظهور را در روز شنبه اعلام کرده اند که اتفاقا با روز عاشورا همزمان خواهد بود. به عنوان نمونه در روایتی از امام باقر عليه‌السلام آمده است: «در روز شنبه مصادف با عاشورا، روزى كه امام حسين عليه‌السلام شهيد شد، ظهور مي‌كند»[9]

روز عاشورا

امام باقر عليه‌السلام: «در روز شنبه {مصادف با} عاشورا، روزى كه امام حسين عليه‌السلام شهيد شد، ظهور مي‌كند»[10] امام صادق عليه‌السلام: «... و در روز عاشورا که در آن روز حسین بن على عليهماالسلام به تیغ بیداد شهید شده، قیام می‌کند. گویا مى‌بینم در روز شنبه که با عاشورا مصادف است قائم آل محمد عجل‌الله‌فرجه ظهور کرده و در میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل در طرف راست او قرار گرفته است و جبرئیل می‌گوید: بیايید براى خدا با قائم آل محمد عجل‌الله‌فرجه بیعت كنید، {در این حال} شیعیان او از اطراف زمین خود را به او مي‌رسانند و با وى بیعت مى‌كنند و خداى متعال به برکت وجود او زمین را از عدل و داد پُر می‌كند؛ چنان‌كه از ظلم و جور مملوّ گردیده است»[11]

نوروز

از برخی روایات، استفاده می شود که ظهور امام مهدی (عج) در «نوروز» سال شمسی انجام می‌گیرد. معلی بن خنیس از امام صادق عليه‌السلام چنین روایت می‌کند: «نوروز، روزی است که قائم ما اهل بیت و والیان امر، ظهور و خداوند او را بر دجال پیروز می‌کند و دجال را در کناسه کوفه به دار می‌آویزد. نوروزی نیست، مگر این‌که ما متوقع فرج در آنیم؛ چون نوروز از روزهای ماست. فارس‌ها آن‌را {ارج نهادند و} حفظش کردند؛ اما {شما عرب‌ها} آن‌را ضایع كردید»[12]

جمع بندی

در جمع بندی مطالب پیش‌گفته، شایان ذکر است که میان همزمانی روز ظهور با عاشورا و نوروز تعارضی وجود ندارد؛ چون یکی بر اساس تاریخ قمری و دیگری بر پایه تاریخ شمسی است که همزمان شدن عاشورا و نوروز امکان پذیر است. اما بین روز جمعه و شنبه در ظاهر، تعارض است که برای رفع این تعارض می‌توان توجیهاتی عنوان کرد؛ از جمله این‌که روز جمعه مقدمات قیام فراهم می شود و شنبه رسما قیام آغاز می گردد و یا جمعه روز آغاز قیام و شنبه روز جهانی شدن آن است، یا روز جمعه، امام برای یاران خاص خودش ظاهر می شود و روز شنبه دعوت ایشان عمومی و علنی می گردد.[13]

پانویس

1. ↑احمد بن خلیل فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ ق، ج ۴، ص ۶۴.
2. ↑خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ ش، ج ۳، ص ۱۵۵.
3. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ ق، ص ۱۶۸.
4. ↑محمد بن علی بن بابویه قمی، کمال الدین، ۱۳۹۵ ق، ج ۲، ص ۳۷۸.
5. ↑محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ ش، ج ۱، ص ۳۳۵.
6. ↑شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 394؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 392.
7. ↑سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 38؛ محمد باقرمجلسی، بحار الانوار، ج 99، ص 216،
8. ↑شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۳۹۴، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ ش؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ۲، ص ۳۹۲، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ ش.
9. ↑شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ‌ 2، ص 654؛ ‌
10. ↑شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ‌ 2، ص 654؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج 4، ص 333، رضی الدین علی بن یوسفحلی، العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، ص 65.
11. ↑شیخ مفید، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۳۷۹، اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، ج ۲، ص ۴۶۲.
12. ↑محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ح 171، ص 171؛ شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ح 1738.
13. ↑محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)، الارشاد ج 2 ص 379.

منابع

1. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، تبریز، نشر بنی هاشمی، ۱۳۸۱ ق.
2. احمد بن خلیل فراهیدی، العین، سازمان اوقاف و امور خیریه، قم، انتشارات اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق.
3. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم،
4. خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، بنياد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) – تهران، 1387 ش.
5. راوندی، قطب الدین راوندی، سعید بن عبد الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه)، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.
6. محمد بن علی بن بابویه قمی، شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1362 ش؛
7. -----------------------------، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1395 ق؛
8. محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ ق.
9. محمد بن احمد فتال نیشابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، 1375 ش.
10. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق.
11. محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، مترجم سیداحمد فهری زنجانی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1359
12. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق؛
13. محمد بن محمد بن نعمان، شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، 1413 ق.
14. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة - 1389 ش.