حجاب

حجاب، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

بر اساس روایات پرشماری که در مورد اوضاع و احوال و سبک زندگی مردم در آخرالزمان به دست ما رسیده اند؛ وضعیت دینی و اخلاقی، اعتقادی مردم با تبلیغات وسیع و گسترده و برنامه ریزی شده دشمنان اسلام روز به روز بدتر و جامعه جهانی با بحران معنویت و اخلاق مواجه خواهد گردید و فاصله گرفتن از معنویات و آموزه های دینی، تمام ابعاد و شئون زندگی آدمیان را تحت الشعاع قرار خواهد داد. یکی از چالش ها و موضوعاتی که دشمنان، با حساسیت و پشتکار عجیبی به آن دامن زده و توجه خود را به آن معطوف کرده اند؛ مسئله حجاب و عفاف بانوان می باشد. طبق پیشگویی اولیای دین، یکی از مهم ترین مظاهر گناه و فساد که در آخرالزمان رونق می گیرد؛ بر بی حجابی و بی حیایی زنان مبتنی می باشد که نیروهای اهریمنی با تمام توان، در نابودی و تزلزل این واجب الهی تلاش می ورزند. از این رو یکی از اقدامات امام زمان(عج) بعد از برقراری دولت کریمه، مبارزه با مظاهر بدحجابی و بی عفتی حاکم بر جامعه جهانی و بازگرداندن پوشش اسلامی و مورد تایید دین و شرع خواهد بود.

معنای لغوی حجاب

«حجاب» در لغت به معناى چيزى است كه در ميان دو شى‌ء «حائل» مى‌ شود.[1]به همين دلیل پرده‌ اى كه در ميان امعا و قلب و ريه كشيده شده، «حجاب حاجز» ناميده شده است.

در قرآن مجيد نيز اين كلمه در همه جا به معناى «پرده» يا «حائل» به كار رفته است، مانند آيه 45 سوره اسراء: «جَعَلْنا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً»؛ ما در ميان تو و كسانى كه به آخرت ایمان نمى‌ آورند، پرده پوشيده ‌اى قرار داديم».

معنای اصطلاحی حجاب

بر اساس آنچه امروزه در میان مسلمانان فارسی زبان به کار می رود، مراد از حجاب، «پوشش اسلامی» است،[2] و مراد از پوشش اسلامي زن، به عنوان يكي از احكام وجوبی اسلام، آن است كه زن، هنگام معاشرت با دیگران، بدن خود را بپوشاند و به جلوه گري و خودنمايی نپردازد.

ضرورت حجاب

لزوم رعایت حجاب و پاسداری از مرزهای عفت و حیا، یکی از مسلّمات و واجبات، بلكه از «ضروريّات» دين‌ اسلام است.[3]

منشأ این موضوع، توصیه ها، تأکیدها و دستورهایی هستند که در متون مقدس اسلامی در مورد «حجاب و عفاف» بیان شده اند. در این بین و در کنار آیات قرآن، احادیث به جا مانده از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) و روایاتی که از سیره آن حضرات حکایت می کنند، یکی از مهم ترین منابع استنباط حکم حجاب از منابع اسلامی اند؛ چرا که این موضوع را از جنبه های مختلفی، مورد نظر قرار داده و در گروهی از این روایات با بیان ضرورت حجاب، حدود ثغور آن، اعم از سنی که دختران باید حجاب بر سر گذارند، تعیین محدوده زینت و مقداری از بدن که باید پوشیده شود؛ تبیین شده است.

از سویی دیگر، روایات بسیار دیگری نیز در تبیین اهمیت حیاء و عفاف در جامعه اسلامی به عنوان دو امر که با مقوله ارتباط تنگاتنگی حجاب دارند؛ ملاحظه می شوند.

علاوه بر آن، گزارش های تاریخی از عملکرد پیامبر اسلام(ص) و حضرات معصوم(ع) در جامعه معاصرشان به دست ما رسیده اند که حساسیت ویژه آن ها برای اقامه عملی حجاب و زمینه سازی حکمرانی فضای عفت در جامعه بازتاب می باشند.

حدود شرعی حجاب

لزوم پوشاندن تمام بدن زن، غیر از گردی صورت و دستان تا مچ در برابر نامحرم، در دین اسلام امری مسلم و قطعی است. بر همین اساس، حرمت آشکار کردن بدن زن در برابر نامحرم به ‌جز گردی صورت و دستان تا مچ، مورد اجماع همه فقهای اسلام است.[4]دلیل این حکم، آیه 31 سوره نور است که خداوند در آن خطاب به پیامبر اکرم(ص) فرموده است:

«و قُل لِلْمؤمنات یغْضُنَ مِن اُبصارهنَّ و یحفَظنَ فُرُوجَهُنَّ و لا یبدینَ زینَتَهُنَّ الّا ما ظَهَرَ منها و لِیضربنَ یجُمُرهنَّ علی جُیُوبِهِنَّ»؛[5]به زنان مؤمن بگو چشم‌‌های خود را فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آن مقدار که نمایان است، آشکار نکنند و اطراف روسری‌‌های خود را بر سینه خود افکنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود].»

«خُمُر» در این آیه، جمع «خِمار» به معنای جامه‌ای است که زن سر خود را با آن می‌پیچد[6]و اضافی آن را به سینه‌اش آویزان می‌کند و «جُیوب» جمع «جیب»، به معنای سینه‌‌هاست و لذا معنای آیه، این است که به زنان دستور بده اطراف مقنعه‌‌ها را بر سینه‌های خود بیندازند و سینه های خود را با آن بپوشانند.[7]

ضرورت رعایت حجاب و حدود و اندازه آن

احادیثی از معصومان(ع) به دست ما رسیده اند که صراحتا پوشش بانوان را مورد تأکید قرار می دهند. در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم: «لَا يَصْلُحُ لِلْجَارِيَةِ إِذَا حَاضَتْ إِلَّا أَنْ تَخْتَمِرَ إِلَّا أَنْ لَا تَجِدَه»[8]؛ دختر بایستی باید بعداز بلوغ، خمار [=روسری] بر سر نهد، مگر این که به تهیه آن قادر نباشد». شبیه این روایت این بیان نیز از آن امام آمده است: «بر دختری که به سن بلوغ می رسد، روزه و حجاب واجب است.»[9]

روایت ذیل نیز از آن رو که بین پوشاندن موی زنان و دیگر زینت های آنان ملازمت ایجاد کرده، قابل توجه است: یکی از اصحاب امام صادق(ع) به نام فضیل بن یسار از ایشان چنین روایت می کند: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ‌ الذِّرَاعَيْنِ‌ مِنَ الْمَرْأَةِ أَ هُمَا مِن الزِّينَةِ الَّتِي قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: و «َ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِن»؟ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْخِمَارِ مِنَ الزِّينَةِ وَ مَا دُونَ السِّوَارَيْن‌»؛[10]؛ (از امام صادق(ع) پرسیدم آیا ساق دست های زنان از زینت است؛ زینتی که خدا فرموده است: «باید زن ها آن ها را آشکار نکنند»؟ آن حضرت فرمود: آری [ساق دست زن باید پوشیده باشد] و نیز آنچه روسری آن را می پوشاند [مثل گردن] و بالاتر از جای دستبند [مثل ساق و آرنج و بازو] نیز از زینت محسوب می شود [که باید پوشیده شود]). شبیه به این بیان امام صادق(ع)، احادیث دیگری نیز وجود دارند که در مورد میزان مجاز پوشیده نبودن زینت زنان وارد شده اند که به صورت ضمنی، ضرورت حجاب را ایفاد می کنند.[11]

این احادیث به صراحت، گویای لزوم حجاب برای زنان هستند حدود و اندازه آن را روشن می کنند.

وضعیت حجاب در آخرالزمان

اصبغ بن نباته از امیرالمؤمنین(ع) چنین روایت می‌کند:

«یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ وَاقْتِرَابِ السَّاعَةِ وَهُوَ شَرُّ الأَزْمِنَةِ نِسْوَةٌ كَاشِفَاتٌ عَارِیَاتٌ، مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّینِ، دَاخِلاتٌ فِی الْفِتَنِ، مَائِلاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ، مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ، مُسْتَحِلاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ، فِی جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ‌»؛ «در آخرالزمان نزدیک به قیامت زنانی ظاهر شوند بی‌حجابان، برهنگان، خودآراستگان برای غیر شوهران، رهاکردگان آیین، داخل‌شدگان در آشوب‌ها، مایلان به شهوات، شتاب‌کنندگان به‌سوی لذات و خوش‌گذرانی‌ها، حلال‌شمارندگان محرمات الاهی، و واردشوندگان در دوزخ.»

محمّد بن مسلم می‌گوید: به امام باقر(ع) عرض کردم: قائم شما چه وقت ظهور خواهد کرد؟ امام(ع) فرمودند: «آنگاه که مردها خود را شبیه زنان نمایند و زن‌ها شبیه مردان شوند، آنگاه که مردان به مردان اکتفا کنند و زنان به زنان».

امام علی(ع) می‌فرمایند: « در آخرالزّمان که بدترین زمان‌هاست، زنانی که در عین لباس پوشیدن لخت و عور هستند ظاهر می‌شود.»

احیای ارزش های دینی و الاهی در دوران حکومت امام مهدی(عج)

با توجه به انحرافات گسترده ای که در طول دوران غیبت امام زمان(عج) در احکام و دستورات دین و شریعت به وقوع خواهد پیوست و وظیفه ذاتی امام و حجت الهی، مقابله با انحرافات و بدعت ها و احیای سنت های اصیل اسلامی و دینی می باشد؛ از این رو بعد از قیام قائم شاهد اقدامات گسترده ایشان در احیای مظاهر دینی و سنت نبوی خواهیم بود که یکی از این مظاهر _که رو به فراموشی نهاده شده و در جامعه کم رنگ شده_، مساله حجاب و نوع پوشش اسلامی بانوان است که حضرت ایشان با جدیت و اهتمام فراوان این حکم واجب الهی را در جامعه احیا نموده و جامه عمل خواهد پوشاند.

در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده است، چنین می‌خوانیم:

«هنگامی که قائم(ع) برمی‌خیزد، مردم را بار دیگر به اسلام فرا می‌خواند و آنها را به سوی امری که آثار آن از بین رفته است و بیشتر جامعه از آن منحرف شده‌اند، هدایت می‌کند. قائم از آن رو «مهدی» نامیده می‌شود که به سوی امری که دچار انحراف شده است، هدایت می‌کند و به این دلیل، به او قائم گفته می‌شود که برای اقامۀ حق برمی‌خیزد.».[12]

امام علی(ع) نیز دربارۀ احیای کتاب و سنّت به دست امام مهدی(ع) می‌فرماید:

«او به شما نشان خواهد داد که دادگری چگونه است و کتاب خدا و سنّت را که متروک شده است، زنده می‌گرداند.».[13]

سخن خود در زمینۀ احیای دین در عصر ظهور را با بخشی از دعایی که از امام عصر(ع) نقل شده است، به پایان می‌بریم:

«خداوندا! آنچه را از دینت نابود شده است، تازه کن و آنچه را از کتابت تغییر یافته است، زنده‌ساز و آنچه را از حکمت دگرگون شده است، آشکار کن تا اینکه دین تو به وسیلۀ او [امام مهدی(ع)]و به دست او بار دیگر تر و تازه و خالص و پیراسته گردد، درحالی‌که نه در آن، شکّی و نه با آن شبهه‌ای و در نزد آن، باطلی و نه نزدیک آن، بدعتی یافت شود.».[14]

نتیجه

در زمان حکومت امام زمان (عج) نیز آنچه قطعی است، رعایت حجاب اسلامی در جامعه اسلامی توسط بانوان است؛ اما شکل لباس زنان، نه در روایتی نقل شده است و نه ضرورت دارد که بیان شود؛ زیرا شکل پوشش یک امر فرعی است وآن چه مهم است اصل پوشش شرعی بانوان می باشد که خود زنان در زمان حضور حضرت(عج) این حکم اسلامی را به هر شکلی که متناسب با شأن و منزلت زنان باشد، رعایت خواهند نمود و حضرت نیز احکام اسلامی را در جامعه به طور کامل اجرا خواهد کرد.

پانویس

1. ^↑ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 1، ص 298، ماده «حجب».
2. ^↑مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه ج‌ 17، ص 402.
3. ^↑‌ مكارم شيرازى، ناصر، كتاب النكاح ، ج ‌1، ص 53.
4. ^↑محمد بن حسن طوسی؛ المبسوط؛ ج 1، ص 87؛ یحیی بن شرف النووی؛ المجموع شرح المهذب؛ ج 3، ص 167.
5. ^↑نور: 31.
6. ^↑طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن؛ ج 7، ص 430.
7. ^↑طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج 15، ص 112.
8. ^↑کلینی، محمد بن یعقوب ،الکافی، ج 5، ص 532.
9. ^↑حر عاملى، محمد بن حسن‌، وسائل الشيعة،ج 4، ص 409.
10. ^↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، همان، ج 5، ص 521.
11. ^↑حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، همان، ج ۲۰، ص 201 و 202.
12. ^↑شیخ مفید، الارشاد، ص 364؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 30، ح 7.
13. ^↑نهج‌البلاغه، ترجمه: محمّدمهدی فولادوند، خ 138، صص 173 و 174.
14. ^↑شیخ طوسی، اختیار معرفـۀ الرّجال (معروف به رجال کشی)، ج 1، ص 349، ش 221.

منابع

1. قرآن کریم.
2. نهج‌البلاغه، مترجم: محمّدمهدی فولادوند.
3. حر عاملی،محمد بن حسن،اثبات الهداۀ، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات،: 1425ق.
4. _____________________، وسائل الشيعة، مؤسسة آل البيت(ع)، قم‌، 1409 هـ ق،
5. شیخ مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان، الارشاد في معرفة حجج الله على العباد، محقق / مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام،‌ قم‌،1413 ق.‌
6. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، لطف‌ الله الصافی الگلپایگانی، قم: موسسه السیده المعصومه(سلام‌الله‌علیها)،۱۴۱۹ ق.
7. صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی، من لا یحضره الفقیه، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‌، 1413ق.
8. محمد بن حسن طوسی، المبسوط، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، تهران، 1387ق.
9. یحیی بن شرف النووی؛ المجموع شرح المهذب؛ دارالفکر، قم ، بی تا.
10. فيض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضی، تفسير الصافی‌، محقق / مصحح: اعلمى، حسين‌، مكتبه الصدر، تهران‌، 1415 هـ ق،
11. كشى، محمد بن عمر، اختیار معرفـۀ الرّجال (معروف به رجال کشی)، محقق / مصحح: طوسى، محمد بن الحسن / مصطفوى، حسن‌ شیخ طوسی، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، مشهد، 1409 ق‌.
12. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق / مصحح: علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، دارالكتب الإسلامية، تهران، 1407ق،
13. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1368 ش|1403-1413 ق.
14. مكارم شيرازى، ناصر، كتاب النكاح‌، انتشارات مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم‌، 1424 ق.
15. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبـۀ، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، 1387.