امام مهدی میراث انبیاء(عصا موسی)

يكى از ويژگى‌هاى حضرت مهدى (عج) اين است كه هنگام ظهور، بسيارى از ميراث‌هاى پيامبران را به همراه خواهد داشت. درباره اينكه اين امور به چه منظور نزد او جمع شده، سخن صريحى وجود ندارد؛ ولى با توجّه به نقش آن حضرت كه همان نقش انبيا و اوليا است و او آرزوى همه آنان را تحقق خواهد بخشيد مى‌توان نتيجه گرفت كه تمامى ابزار آنان، در اختيار حضرت مهدى (عج) قرار خواهد گرفت.یکی از این میراث عصای‌حضرت موسی است که در دوران ظهور در اختیار امام مهدی قرار دارد.

عصای موسی

بنابر اخباری، این عصا در ابتدا متعلق به حضرت آدم (ع) بوده و پس از ایشان به حضرت موسی (ع) رسیده است. [1]اما نعمانی گزارشی دیگر از امام صادق آورده است:

عصاى موسى چوب آس بود از درخت بهشتى كه وقتى خواست بسوى مدين برود جبرئيل آن را برايش آورد. آن عصا با تابوت آدم در درياچه طبريّه است نه مي‌پوسند و نه تغيير مي‌يابند تا آنكه قائم هر دو را به‌هنگام قيامش بيرون آورد. [2]

می توان این دو گزارش را یکی دانست و ایرادی ندارد که این میراث حضرت آدم (ع)، توسط جبرئیل و در زمان حرکت حضرت موسی(ع) به مدین -که ابتدای نبوت ایشان نیز بوده- برده شده است.

عصای موسی در اختیار ائمه

در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که، الواح موسى(ع) و عصاى او نزد ماست و ما وارث پيغمبرانيم. [3] حضرت علی(ع) خود را صاحب عصا معرفی نموده [4]و با توجه به روایاتی دیگر ایشان همان دابة الارض و اصلاحگر زمینی است که عصای حضرت موسی را در اختیار دارند.‌[5] این میراث در اختیار ائمه، یکی پس از دیگری قرار داشته و امروز نیز حضرت مهدی (عج) صاحب آن هستند. [6] بنابر گزارشی، حضرت علی(ع) با تمسک به نام درج شده روی آن، علیه طایفه ای از اجنه مقابله نموده و آنها را شکست داده اند. [7]

نام و جنس عصا

نام این عصا «الاربیة» [8] و در گزارشی دیگر «البرنیة» [9] ذکر شده است که احتمالا یکی تصحیف دیگری است. جنس عصا نیز در گزارشی به درخت عوسج[10] نسبت داده شده که در بهشت بوده است[11] و ابن شهر آشوب بیان داشته که عصا از جنس درخت بادام تلخ می باشد. [12]

مکان فعلی عصا

اگر چه این عصا در اختیار حضرت مهدی (عج) قرار دارد، اما در برخی گزارش‌ها مکانی برای آن در نظر گرفته شده است:

کوفه

کلینی در الکافی روایتی از امام باقر آورده است:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي أُسَامَةَ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَسْجِدُ كُوفَانَ‌ رَوْضَةٌ مِنْ‌ رِيَاض‌الْجَنَّة... فِيهِ عَصَا مُوسَى‌ مسجد کوفه باغی از باغ های بهشت است ... در آن عصای موسی قرار دارد. [13]

علامه مجلسی در توجیه این عبارت می فرمایند:

و شاید مراد این باشد که در گذشته عصای موسی(ع) در آن جا مدفون بوده تا زمانی که در اختیار ائمه(علیهم السلام) قرار گرفته است و با این توجیه از تعارض ظاهری این خبر با اخباری که میراث انبیاء را در اختیار ائمه(علیهم السلام) بیان نموده جلوگیری شود و احتمال دارد همان معنای ظاهری را اراده کنیم که در مسجد کوفه است و هر گاه ائمه اراده کنند و بدان نیاز داشته باشند، در اختیار آن ها خواهد بود. [14]

دریاچه طبریه

نعمانی گزارش دریاچه طبریه[15] را از امام صادق(ع) چنین ذکر کرده است:

عصاى موسى چوب آس بود از درخت بهشتى كه وقتى خواست بسوى مدين برود جبرئيل آن را برايش آورد آن عصا با تابوت آدم در درياچه طبريّه است. [16]

انطاکیه

در برخی منابع شیعی از قول امام باقر(ع) این چنین آمده است:

اولین کاری که قائم در انطاکیه انجام می دهد این است که تورات وانجیل را از غاری که در آن عصای موسی و انگشتر سلیمان قرار دارد خارج می کند . [17]

بررسی مکان ها

در میان این گزارش‌ها، روایت مربوط به انطاکیه دارای ضعف سند است؛ اما روایت کلینی فارغ از صالح بن سندی، دارای سندی صحیح است.[18] در باره صالح بن سندی، اگر چه او را مجهول دانسته اند، [19] اما این محدث حدود 85 روایت در کتب اربعه دارد [20]و محدثی خبیر، مانند علی بن ابراهیم، روایات او را در کتاب کافی نقل کرده است و او متعدد روایات خود را از جعفر بن بشیر ذکر کرده که نجاشی معتقد است ثقات از او نقل نموده اند.[21]افزون اینکه این روایت در کتب اربعه، مانند کافی و التهذیب بیان شده است.

از طرف دیگر روایت نعمانی نیز دارای سند صحیح است[22]و شاید جمع روایات را چنین ذکر نمود که عصای حضرت موسی (ع) در زمان ائمه گذشته(علیهم السلام) در کوفه بوده است و در حال حاضر، در منطقه طبریه قرار دارد و حضرت مهدی (عج) آن را استخراج خواهند نمود .

کدام عصا در اختیار حضرت مهدی (عج) ؟

در برخی گزارش ها این عصا به حضرت موسی(ع) نسبت داده شده [23]و گزارشی دیگر به حضرت داود (ع)[24]و در برخی موارد به حضرت محمد(ص) نسبت داده شده است.[25]در جمع میان این روایات باید توجه داشت که عصای حضرت موسی(ع) به عنوان میراثی بوده است که از حضرت آدم(ع) به ایشان رسیده و از ایشان به انبیای الهی دیگر امانت داده شده و آخرین آنها حضرت محمد(ص) است؛ از این رو تنافی ندارد که عصای در اختیار ائمه(علیهم السلام) عصای حضرت موسی یا حضرت محمد(ص) خوانده شود. افزون این‌که، عموم قریب به اتفاق روایات در اختیار داشتن عصای حضرت موسی(ع) را از نشانه های امامت ذکر نموده اند.

پانویس

1. ↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1 ص 231، علی بن حسین بن بابویه، الامامة والتبصرة، ص 116، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج 2 ص 673.
2. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص 238.
3. ↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1 ص 231
4. ↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1 ص 196. وَ أَنَا صَاحِبُ الْعَصَا
5. ↑ابن بابوبه، محمد بن علی، کمال الدین، ج 2 ص 527. ‌و ر.ک. الغیبة طوسی ص 266.
6. ↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1 ص 231. و ر.ک محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة نعمانی، ص 238، ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین ج 1 ص 143.
7. ↑طبری، محمد بن جریر، نوادر المعجزات، نوادر المعجزات، ص 132
8. ↑ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج 2 ص 384
9. ↑دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، ج 2 ص 367
10. ↑درخت خار بن که خار زیاد دارد .
11. ↑ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج 2 ص 384 .و ر.ک. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، ج 2 ص 367 ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع) ج 1 ص 244.
12. ↑ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، و كان عصا موسى‌ من اللوز المر و شجرة طوبى في دار فاطمة و علي ع و كان رأسها ذا شعبتين‌
13. ↑کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج‌ 3، ص: 494
14. ↑مجلسي، محمد باقر، مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول، ج 15 ص 490.
15. ↑دریاچه طَبَریه که دریاچه جَلیل هم نامیده شده یک دریاچه آب شیرین میان فلسطین و بلندی‌های جولان(سوریه) است.
16. ↑نعمانى، محمد بن ابراهيم، الغيبة‌، ص 238
17. ↑نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، سرور اهل الایمان، ص 111
18. ↑به ترتیب روات غیر از صالح بن سندی ر.ک. نجاشي، احمد بن علي، رجال، ص 260، ص 119، ص 103، خويي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، ج 8 ص 375، نجاشی ص 170
19. ↑علامه مجلسی سند روایت را به خاطر این شخص مجهول دانسته است؛ مجلسي، محمد باقر، مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول، ج 15 ص 490
20. ↑خويي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، ج 10 ص 75
21. ↑نجاشي، احمد بن علي، رجال، ص 119 . البته نگارنده در مقام پذیرش این قاعده رجالی مورد بحث نیست که آیا تمام راویان ناقل از جعفر بن بشیر ثقه هستند یا نه ؟اما می توان این مطلب را مویدی برای مدح یک راوی در نظر گرفت .
22. ↑این سند نعمانی مورد نظراست: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ ابْنُ عُقْدَةَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُفَضَّلِ بْنِ إِبْرَاهِيم‌ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَان‌ جهت وثاقت روات به ترتیب ر.ک. نجاشی ص 93، ص 340، رجال طوسی ص 334، نجاشی ص 214
23. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة نعمانی ص 238
24. ↑خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری ص 405
25. ↑ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الثاقب فی المناقب، ص 380

منابع

1. ابن الفقیه، احمد، البلدان، بیروت، اول، 1416 ق
2. ابن بابویه، محمد بن علی صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دوم، تهران، انتشارات اسلامیه، 1395.
3. ابن بابويه، على بن حسين‌، الإمامة و التبصرة من الحيرة، قم، ناشر: مدرسة الإمام المهدى(عج)، 1404 ق‌، نوبت چاپ: اول‌
4. ابن حماد، نعيم، الفتن، بيروت، دارالكتب العلمية، چاپ اول، 1418 ه‍.
5. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الثاقب فی المناقب، قم، انصاریان، سوم، 1419 ق.
6. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، (علیهم السلام)، قم، علامه، اول، 1379 ق.
7. ابن عدیم، عمر بن احمد، بغیة الطلب، بیروت، دارالفکر، اول، بی تا .
8. ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تهران، انجمن آثار ملی، اول، 1395 ق.
9. خصيبي، حسين بن حمدان، الهداية الكبري، بيروت، البلاغ، چاپ اول، 1419 ق.
10. خويي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، بيروت، مدينة العلم، چاپ سوم، 1403 ه‍.
11. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، قم، شریف رضی، اول، 1412 ق .
12. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، مصحح: لاجوردى، مهدى‌، نشر جهان، 1378 تهران.
13. طبری، محمد بن جریر، نوادر المعجزات، قم، دلیل ما، اول، 1427 ق.
14. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407.
15. مجلسي، محمد باقر، مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالكتب الاسلامية، چاپ دوم، 1404.
16. نجاشي، احمد بن علي، رجال، قم، نشر اسلامي، چاپ ششم، 1418 ه‍.
17. نعمانی، محمد بن ابراهيم، الغيبة‌، محقق: غفارى، على‌اكبر، تهران، مكتبة الصدق‌، 1397.
18. نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، سرور اهل الایمان، قم، دلیل ما، اول، 1384 ش .

برگرفته از

1. محمد شهبازیان، معیارهای شناسایی مهدی موعود و تمایز ان از مدعیان دروغین، ص 320- 310