دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی، یکی از بزرگ‌ترین متکلمان امامیه در دوران غیبت صغرا است. او از اولین مولفانی است که بخش قابل توجهی از فعالیت علمی خود را به تبیین امامت و غیبت امام دوازدهم(عج) اختصاص داد. وی علاوه بر نقش آفرینی در نهاد وکالت، در معرفی آن نهاد و همچنین در تثبیت جایگاه نواب نقش بسزایی داشت. او در هدایت شیعیان و برخورد با فرقه‌های انحرافی، فرقه‌هایی همچون واقفه و مقابله با مدعیان دروغین نیابت؛ مدعیانی همچون حسین بن منصور حلاج تلاشی بسیار کرد.سماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل بن نوبخت، که با کنیه ابوسهل و با القاب نوبختی، کاتب و بغدادیخوانده شده است؛ در تاریخ 237 هجری متولد شد. از محل تولد و سال‌های آغازین حیات وی اطلاعی چندان در دست نیست. او با وجود این‌که مدتی از حیات خود را در دوان امامین هادی و عسکری(ع) گذرانده است؛ از ارتباط وی ...

«یهود» یکی از ادیان بزرگ آسمانی و توحیدی است که پیروان آن معتقدند خدا (یهوه) از طریق حضرت موسی وحی فرستاده است. این دین، از همه ادیان قدیمی‌ترو دارای سابقه‌ای 3800 ساله است. و به خدای واحد و عادل در نظام طبیعی و دستگاه اجتماعی دارد. که مظهر این اعتقاد، کتاب مقدسیهودیان «تنخ »(تورات) است که در واقع یک سند کامل و متن متقن تاریخی برای آن قوم به شمار می‌رود.يهوديت و يهوديان بيش از هر دين و قوم ديگري در قرآن مجيد مورد توجه قرار گرفته‌اند. شخصيت‌هاي مهم، حوادث تاريخي، قوم اسرائيل، عقايد و اعمال يهوديان و نيز متون مقدس يهودي مكرر در قرآن مطرح شده و مورد داوري قرار گرفته اند و در برخی موارد، تأييد و تصديق شده و مواردی نیز مورد نقد قرار گرفته‌اند.ضرت ابراهیم(ع) اولین فرد یهودی و بانی قوم یهود است. او در شهر اور زندگی می‌کرد و دارای دو پسر به نام‌های ا ...

«سربداران» یکی‌ازحکومت های دوران ‌فترت بعد از سقوط ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان در ایران یودند که آموزه مهدویت در شکل گیری و استمرار آنان تاثیر گذار بوده است.سربداران‌، مردمانی صوفی مسلک و اثنا عشری بودند که در غرب خراسان بزرگ و در سال 736 ق به پیروی از تعالیم شیخ خلیفه مازندرانی (م736ق) از روحانیون مبارز و رهبر فکری جنبش و شیخ حسن جوری (م743ق) شاگرد ومرید شیخ خلیفه، ‌علیه ظلم و جور حاکمان محلی و بازماندگان دولت ایل خانی (حک: 654 ـ 736ق) برخاستند.قـيام کنـندگان نـام «سـربداران» را اختيارکـردند. به گفته حافظ ابرو کـه مبتنـي بـر « تـاريخ سـربداران» ميباشـد اين عـنوان را به معنـي « محكـوم بـدار» ، «مأيوسـان » و « بخشـايش ناپذيران» دانســته است.کومت سربداران را به دو دوره می‌توان تقسیم کرد: دوره اول به رهبری امیر عبد الرزاق باشتینی تاسیس شد ...

مشعشعیان، دولتی است که با ادعای مهدویت شکل گرفت. مؤسس این دولت، سیدمحمد بن‌فلاح از علمای حوزه حلّه بود که در سال 828 قمری ادعای مهدویت کرد و توانست نظر بیشتر قبایل خوزستان را به خود جلب کند. وي، بعد از جنگ‌های متمادی، توانست در سال 845 قمری در شهر هویزه حکومت تشکیل دهد. صفویان، در سال 914 قمری به حکومت مستقل آنان يورش بردند و از آن زمان به‌بعد، بیش از دویست‌سال به‌صورت حکمرانان تابع بر این منطقه حکومت کردند.هبری این جنبش، به دست شخصی به نام سیدمحمد بن‌فلاح فرزند هبه‌الله بن‌حسن می‌باشد. وی در شهر واسط به دنیا آمد. او در محیطی دشوار رشد کرد. از زمان مرگ پدرش خبری در دست نیست، اما با اجازه مادرش برای تحصیل به حلّه رفت و در درس احمد بن‌فهد حلّی شرکت کرد. او در هفت‌سالگی، قرائت قرآن و مقدمات علم را آموخت و در مدرسه، تمام اوقاتش را به درس و مطالعه ...

مواره پيروان اسلام در طول اعصار گذشته، مردى از اهل‌بيت پيامبر در آخرالزمان با شعار عدالت‌گسترى و به همراهي و كمك انسان‌هاى بى‌شمارى اعقتاد داشته‌اند. آن انسان الهى با حكومت بر روى زمين رفاه را در بين مردم‌ گسترش خواهد داد. مسلمانان به پيروى از پيامبر كه آمدن چنين شخصى را بشارت داده بود، نام وى را مهدى (هدايت الهى شده) نهادند. نام او از همان صدر اسلام در دل‌ها جاى گرفت، بر زبان‌ها جارى شد، به نسل‌هاي بعدى منتقل گرديد و در كتاب‌ها ثبت شد. بزرگانى از اهل‌سنت، با ديدگاه‌ها و مذاهب گوناگون در باب آن عدالت‌گستر تك‌نگاشته‌‌ها و رساله‌هاى مستقلى نوشتتند و بسيارى از محدثان در كتاب‌هاى خويش بابى را به روايات و آثار مهدى(عج) اختصاص دادند. اين آموزه در نزد اهل‌سنت به عنوان يكى از «اشراط‌الساعه» مطرح ‌بوده و در طول تاريخ كاركرد بسزايى داشته است. اهل حدیث ...

يكي از بحث‌هاي مهم در موضوع مهدويّت، بحث «غيبت» است. غيبت (به فتح غین) در اصل به معناي چيزي است كه پنهان و پوشيده باشد. در اصطلاح نیز دوراني از زندگانی امام جامعه است كه ایشان به پنهان زیستي مجبور شود. از این‌رو، دوازدهمین جانشین پیامبر(ص) در سال 329 ق، بعد از شهادت پدر بزرگوار خویش و در پنج سالگی از دیده‌ها غایب شدند. غيبت آن حضرت به دو مرحله كوتاه (صغرا) و طولانی (كبرا) تقسیم مي‌شود.ز روايات استنباط مي‌شود كه غايب بودن حضرت مهدي(عج) به‌معنای «ناپيدايي» است که با لغت غیبت همخوانی بیش تری دارد. معنای دیگر غیبت که آن نیز مستفاد از احادیث است، «ناشناسی» امام زمان(عج) در بین مردم می‌باشد که البته این امر، به‌صورت طبیعی (و نه معجزه وار) واقع می‌شود. امر غيبت و پنهان زيستي، تنها در مورد امام مهدي(عج) واقع نشده است، بلکه تعدادي از پيامبران نیز بخشي ...

خانم «آنه ماری برگیت شیمل»، محقق و پژوهشگر آلمانی، در7 آوریل 1922م، به عنوان تنها فرزند خانواده‌ای متوسط و پروتستان، در شهر ارفورت(Erfurt) آلمان به دنیا آمد و در محیطی با رویکردادبیّات و شعر پرورش یافت. مادرش از خانواده‌ای دریانورد بود که اعضای آن خانواده به جهان‌گردی علاقه وافر داشتند و پدرش نیز به عرفان و فلسفه علاقه مند بود. خانم شیمل از همان دوران کودکی در چنین خانواده‌ای رشد کرد و از همان آغاز نوجوانی به آموختن زبان‌های شرقی علاقه وافری داشت. وی از پانزده سالگی، مطالعات خود را درباره اسلام و یادگیری زبان های زنده مشرق زمین؛ ازجمله عربی، فارسی و ترکی آغاز کرد و حتی به حفظ یک جز از قرآن موفق شد.یمل شانزده ساله بود که دیپلم گرفت و در ۱۹ سالگی با ارائه پایان نامه خود با عنوان "خلیفه و قاضی در مصر در اواخر قرون وسطی" از دانشگاه برلین در رشته ...

از جمله‌ منابع‌ و مآخذ غني‌ و سابقه‌ ديرين‌ حديثي‌ در مباحث‌ مهدويّت، كتاب‌ گران‌ سنگ‌ و ارزش‌مند «كمال‌الدين‌ و تمام‌ النعمه»‌ است‌. اين‌ كتاب‌ در نيمه‌ دوم‌ قرن‌ چهارم‌ هجري، اواخر عمر شريف‌ مرحوم‌ صدوق،‌ به‌ نگارش‌ درآمده‌ و چون از منابع اولیه و معتبر شیعه در زمینه مهدویت می باشد که از سوی یکی از دانشمندان و محدثان بنام شیعه تالیف یافته است در جامعه علمی،‌ از اعتبار خاصّي‌ برخوردار است‌ و مورد توجّه‌ خاصّ دانشمندان‌ شيعه‌ قرار دارد. این کتاب از قدیمی ترین و معتبرترین منابع روایی شیعه درباره امام زمان(ع) می‌باشد. شیخ صدوق در این کتاب بسیاری از مباحث اعتقادی شیعه را در مورد آن حضرت و غیبت آن امام مطرح کرده و به پاسخ‌گویی شبهات منکران و مخالفان ‌پرداخته است. كتاب‌ مذکور، از جمله‌ منابع‌ و ماخذ اوّليّه‌ براي‌ تدوين‌ و تأليف‌ بسیاری از نويسندگا ...

«انجمن حجتیه» یکی از جریان های فکری، سیاسی، فرهنگی و از خرده فرهنگ های روزگار ماست که درنیم قرن گذشته تاریخ این مرز و بوم، همواره مبهم بوده است.ه تعریف بنیان گذاران این جریان، انجمن مذکور تشکیلاتی است که با الهام ازآموزه های عالی اسلام و مذهب شیعه جعفری، با هدف اصلی دفاع از اسلام در مقابل بهائیت، آموزش و تربیت انسان های لایق، کاردان و مقید به تقوا و ایمان، و اصلاح جهات مادی و معنوی جامعه و اجرای خدمات مفید اجتماعی، وتلاش برای فراهم کردن زمینه ظهور امام عصر(عج) و ترویج مهدویت؛ به صورت موسسه ای صد در صد غیر انتفاعی، که در سال 1332 به رهبری شیخ محمود حلبی بنیان نهاده شد و به دلیل تقابل آشکار و نهان با نهضت اسلامی امام خمینی و نیز انقلاب اسلامی و در نهایت جمهوری اسلامی؛ در سال 1362 به دستور شیخ محمود حلبی به صورت ظاهری تعطیل شد؛ اما هیچ گاه منحل ...

ژان پیِر فیلیو (Jean Pierre Filiu)، متولد دسامبر 1961 در پاريس استاد دانشگاه، مورخ، عرب‌شناس و متخصص در اسلام معاصر است. وی ديپلم خود را از مؤسسه مطالعات سياسى پاريس در 1981 اخذ كرد و تحصيلات تكميلى خود را نيز در مؤسسه علوم پو در موضوع تاريخ معاصر گذراند. رساله دكترای فيليو در مورد نقش راديو و تلويزيون در اعتراض سراسری فرانسه در ماه مى 1968 بود كه آن را در 1985 نگاشت و بعداً با حمايت يكى از مؤسسات بين المللى فرانسه منتشر شد.بعد از 2009، فیلیو بيش تردر مجامع علمى حضور پيدا كرد در عين حال ديدگاه‌های او، به ويژه در زمينه خاورميانه مورد توجه سياستمداران قرار گرفت.عالیت های فیلیو از سال 2007 بيش تر بر تدريس، تحقيق، تأليف مقاله و كتاب و حضور در مجامع علمى متمرکز شد. او از سال 2006 در مؤسسه علمى پو تدريس مى‌كند. همچنین او استاد مطالعات خاورميانه در ...

با توجه به عنایت معصومان(علیهم السلام) به استفاده از القاب و اوصاف خاص برای امام مهدی(عج)، یکی از اوصافی که در روایات برای آن حضرت به کار رفته و مورد تاکید واقع شده و در منابع حدیثی ما ذکر گردیده است؛ وصف (الطرید= رانده شده) می باشد. این تعبیر در روایات، بیش‌تر در کنار واژه هایی مانند «الشرید»، «الموتور» و «الفرید» به کار رفته است.«الطرید» در لغت در معانی « رانده شده»، «فرارى»و «آنكه پس از ديگرى متولّد شود»؛ به کار رفته است.مرحوم ملا صالح مازندرانی در شرح کتاب اصول کافی در توضیح این کلمه چنین می نویسد: «طرید» بر وزن فعیل در معنای مفعولی به کار رفته و به معنای دور کردن و اخراج و دفع کردن است. گفته می شود سلطان او را طرد کرد؛ یعنی او را از شهر و دیارش اخراج و تبعید و از محل زندگانی اش دفع کرد. در این صورت آن شخص مطرود و طرید می باشد.ز آن جا که ...

«ملا محمد تقی» معروف به «شهید ثالث»، فرزند ملا محمد ملائکه از مشاهیر علمای شیعه در قرن سیزدهم و سرشناس ترین دانشمند خاندان برغانی است. وی درسال 1172ق، در برغان از قرای قزوین به دنیا آمد و علوم مقدماتی و قسمتی از دروس سطح را نزد پدرش در برغان فرا گرفت. سپس به قزوین رفت و در حوزه علمیه آن شهر به درس و بحث ادامه داد. آن گاه به قصد تکمیل مدارج علمی به شهرهای اصفهان و کربلا و قم سفر کرد و نزد استادان بزرگ آن روز به تحصیل پرداخت. به گفته خود او، در اصفهان بیش تر به فلسفه اشتغال داشته و فلسفه نیز تدریس می کرده است. بزرگ ترین استاد او در فقه، سید علی طباطبایی(متوفای 1231ق) در کربلا بوده است.لا محمد تقی، در حدود سال های 1220 ق، به ایران بازگشت و در تهران ساکن شد و به تدریس و افتا و اقامه نماز جماعت و تصدی امور دینی پرداخت. به دلیل حسن تقریر و بیان شیو ...

يكي از مباحث بسيار حساس و اساسي در شناخت و بررسي ابعاد گوناگون حيات ائمه و پيروان آنها، سازمان وكالت در عصر ايشان و معرفي وكلاء و باب‌هاي آنها مي‌باشد كه ائمه اطهار با توجه به ضرورت‌هاي پيش‌ آمده اقدام به ايجاد چنين تشكيلاتي كردند تا بوسيله اين سازمان بتوانند با شيعيانشان در دورترين نقاط عالم اسلام مرتبط باشند و شيعيان نيز با چنين ارتباطي بتوانند با اطمينان كامل نيازهاي شرعي و ديني خود را مرتفع سازند.«وکالت» در لغت به معناي ناتواني از انجام مستقيم يک کار، و اعتماد بر ديگري در آن کار است؛و در منابع فقهي، «وکالت» را چنين تعريف کرده اند: «وکالت، يعني واگذاري انجام کاري به ديگري، و نايب کردن او براي تصرف در يک امر»؛ و يا «وکالت، يعني تفويض و واگذاري امري به ديگري، براي آن که در زمان حياتش آن را انجام دهد.» ز عصر امام صادق با روي كارآمدن بني عباس ...

شیخیه» یکی ازفرقه‌های تاثیر گذار ایران معاصر است. اساس اين مذهب، بر تركيب تعبيرات فلسفي قديم متأثر از آثار سهروردي با اخبار آل محمد(ع) ، مبتنی است. آموزه‌هاي ويژه بنيان‌گذار اين فرقه، غير از آن كه مايه انشعاب داخلي فرقه ای شد، زمينه ساز پيدايش دو فرقه دیگر بابيت وبهائيت گرديد. از آن‌جا كه بهائيت مولود بابي‌گری است، بهائيان به دنبال اثبات بابيت هستند تا وجود خود را مشروعيت بخشند. از سوی دیگر، بابيت، با سوء‌استفاده از افكار شيخيه و حمايت عده‌اي از طرفداران اين فرقه به وجود آمده است. از این رو، بهائيان در صدد تأييد مكتب شيخيه هستند و شيخ احمد احسائي و سيد كاظم رشتي (رهبران شيخيه) را مبشّر ظهور باب و بهاء معرفی مي‌كنند. بنابراین، ضرورت دارد در حوزه مباحث مهدویت ابتدا به فرقه شيخيه و افكار و عقايد اختصاصی مهدوی آن اشاره ای داشته باشيم تا با زمينه‌ ...

«آرماگدون» نام نبردی است که به باور مسیحیان صهیونیست، در آخرالزمان در منطقه‌ای به نام «مجدو» رخ خواهد داد و در آن نبرد، نیروهای مسیح و ضد مسیح، که نماد حق و باطل‌اند؛ با هم می‌ستیزند و سرانجام نیروهای مسیح پیروز می‌شوند و از آن پس، یهودیان سروران زمین خواهند بود و دیگران بندگان آنان.از آرماگدون در متون دینی ما سخنی به میان نیامده و از پیشوایان ما نیز مطلبی در این زمینه نقل نشده است. این عقیده، بخشی از اعتقادات بنیادگرایان انجیلی آمریکاست که یک پنجم آمریکایی ها را تشکیل داده و مسیحیت را با صهیونیسم درآمیخته اند و اعتقاد دارند، برای بازگشت دوباره مسیح(ع) به زمین، باید جنگ هسته ای بزرگی ، در جایی به نام «آرماگدون» ، میان اردن و فلسطین ، به وقوع بپیوندد و به نابودی و تخریب بیشتر شهرهای جهان انجامد.ین بنیاد گرایان معتقدند نیروهای شرِ بی ایمان – من ...

یکی از سنت‌های الاهی که بسیار مهم و اساسی است، «سنت آزمون و بلاهای الاهی» است که همگان بدان آزموده و امتحان می‌شوند تا خوب و بد از هم جدا شوند و سره از ناسره باز شناخته و ظرفیت‌های انسانی نمودار گردد و توان و استعدادها شکوفا و رشد و تکامل برای فرد و جامعه ایجاد شود. فتنه‌ها و بلاها در قالب‌های خیر و شر و نعمت و نقمت بر انسان و اجتماع وارد می‌شوند و انسان می‌بایست با توجه به این سنت‌ها، واکنش مناسب نشان دهد و با صبر و استقامت، به دور از جزع و فزع، به توفیق الاهی از مشکلات سربلند بیرون آید.از این رو، صحنه زندگی همواره صحنه آزمایش است، تا انسان ها در پرتو باورهای صحیح، اجرای دستورهای الاهی و شکیبایی در برابر ناملایمات، تربیت یابند و به کمال برسند.زآن جا که یکی از حکمت های غیبت حضرت مهدی(عج) آزمایش مردم شمرده شده است و به دلیل عدم حضور ظاهری امام ...

«اسماعیلیان»، مانند شیعیان دوازده امامی در امر امامت و مصادیق آن تا امام صادق(ع) اشتراک عقیده دارند. آنان امامت را نیز به نص دانسته‌اند؛ اما با این وصف، درباره سلسله امامان پس از امام صادق(ع) با شیعیان دوازده امامی‌دچار اختلاف دیدگاه شده و با باور به امامت اسماعیل، فرزند بزرگ تر امام صادق(ع) و ادامه سلسله امامت در فرزندان او‌، فرقه جدیدی بنیاد نهادند.اسماعیل، فرزند ارشد امام صادق(ع) حدود سال 105 ق، از مادری علوی به دنیا آمد. مرگ نابهنگام اسماعیل باعث شد عده‌ای از هواداران وی به امامت او قائل شوند. آن ها معتقدند امام(عج) او را به عنوان امام بعد از خود انتخاب کرده است. و لذا او را زنده و مهدی موعود‌ خواندند.رخی از طرفداران اسماعیل قائل بودند امام ششم از روی تقیه مراسم بعد از مرگ اسماعیل را انجام داده اند. این اعتقاد، در حالی است که امام صادق(ع) ...

«جهانی‌شدن» از نظر لغوی برابرنهاد واژۀ «globalization»- برگرفته از لغت «globe»- است. لغت «globe» در معانی کُره، گوی، کروی کردن، گرد کردن ؛ جهانی، عمومی ، جامع به کار می‌رود. بنابر این، واژۀ «globalization» را می‌توان به معنای «به‌هم پیوستگی جهان در تمامی عرصه‌ها» دانست که همانند یک موجود به هم پیوسته است.اما از نظر اصطلاحی برای جهانی شدن تعریف واحدی که جامع افراد و مانع اغیار باشد و اکثر نظریه‌پردازان در مورد آن توافق نظر داشته باشند؛ ارائه نشده و همچنان ابهامی معنادار بر مفهوم جهانی‌شدن سایه افکنده است. دلیل چنین ابهامی می‌تواند این امر باشد که «این پدیده به حد نهایی تکامل خود نرسیده است و هر روز چهرۀ تازه‌ای از ابعاد آن نمایان می‌شود»رخی نظریه‌پردازان، جهانی‌شدن را عمدتا با رویکرد اقتصادی معنا کرده‌اند. کومسا معتقد است که «جهانی‌شدن حاصل یک ...

بعد از شهادت امام حسین(ع) ، کوفیانی که از عملکرد خود پشیمان بودند، نهضت «توابین» را به راه انداختند و به سوی شام رهسپار شدند. در این میان، مختار بن ابی عبید ثقفی با آنان مخالفت کرد و خود نهضتی علیه قاتلان امام حسین(ع) به راه انداخت. او خود را نماینده محمد بن حنفیه خواند و در نامه هایش به محمد بن حنفیه از وی با عنوان «مهدی» یاد می کرد. برخی از نویسندگان این موضوع را رد کرده، آن را تهمتی بیش نمی دانند. مختار در سال ۶۷ ق، کشته شد؛ ولی امامت و مهدویت محمد بن حنفیه از بین نرفت و بعد از رحلت ابن حنفیه در سال ۸۱ ق، عده ای از پیروان و یاران مختار به غیبت محمد بن حنفیه معتقد گشته و گفتند: «او نمرده و نخواهد مرد و در کوه رضوی پنهان شده و همان مهدی موعود و امام منتظری است که عدالت را به زمین باز خواهد گرداند».تاب های ملل و نحل، «کیسانیه» را تا حدود یازد ...

یکی از مباحث مربوط به مهدویت که در برخی از روایات به آن پرداخته شده و در طول تاریخ بازتابهای متفاوتی در سطح جامعه داشته است؛ قیام و ظهور فردی به نام «شعیب بن صالح» می باشد. در مورد شخصیت و محل و چگونگی قیام و نوع ارتباط با چهره های معروف قیام، از جمله خراسانی و نقش و جایگاه ایشان درهندسه ظهور، روایات متعددی از منابع اهل سنت به دست ما رسیده است؛ هر چند در مورد قیام ایشان درمنابع شیعه کمتر سخن به میان آمده است و روایات بسیار اندکی وجود دارند.ا توجه به روایاتی که به طور عمده در منابع اهل سنت در مورد شخصیت شعیب بن صالح ذکر شده؛ او یکی از شخصیت های موثر زمان ظهور است که پیش ازحضرت مهدی(عج) به همراه خراسانی قیام می کند و زمینه ساز ظهور حضرت خواهد بود. در این روایات اهل سنت (در مورد مشخصات ظاهری) او را مردی بدون ریش و چهار شانه با چهره ای گندم گون م ...