دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

کی از نشانه هایی که برای ظهورحضرت مهدی(عج) بیان می شود، قیام فردی به نام یا عنوان «خراسانی» است. این نام در منابع معتبر چندان یافت نمی شود و آن چه هست سخن از خراسان و پرچم های سیاهی است که از آن منطقه برافراشته می شود. بنابراین، اگر مراد از خراسانی که در منابع متاخر شهرت یافته است، شخصی با همین نام باشد؛ دو روایت بیش‌تر درباره او نرسیده و آن دو هم قابل اعتماد نیست و اگر مقصود، صاحب پرچم های سیاه یا کسی باشد که همراه اهل خراسان؛ می آید او هم کسی جز«ابومسلم خراسانی» نیست که پرچم های سیاه بنی عباس را از خراسان به کوفه آورد و مقدمات تشکیل دولت عباسیان را فراهم کرد. باید در نظر داشت که آن چه درباره شخص خراسانی گفته می شود، شهرتی کاذب است و هر کتابی که از او به عنوان نشانه ظهور نام می برد، تنها به همان دو روایت استدلال کرده و یا به استناد کتابی غیر ...

یکی از مفاهیمی که در آموزه مهدویت دارای اهمیت و جایگاه ویژه ای است، بحث «انتظار» و اهمیت وجایگاه آن است و در روایات معصومان، به ابعاد مختلف آن پرداخته شده و نقش و اهمیت آن به وضوح بیان شده است. با این اوصاف، به مرور زمان، برداشت ها و قرائت های مختلفی از آن شده که با واقعیت و اصل انتظار همخوانی ندارند. این نوشتار سعی کرده است ابعاد مختلف انتظار را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد و حقیقت این آموزه را بیان کند.انتظار» از ریشه ی (ن ظ ر) می باشد. معنای «نظر» ، دیدن ، مشاهده است و گاهی به معنای تفکر و تامل هم می باشد. انتظار را به معنای صبر، چشم داشت و چشم به راهی نیز دانسته اند. انتظار از باب افتعال و یکی از کاربردهای این باب «تلاش برای تحصیل شیء» است؛ مثلا «اکتساب» به معنای کسب و در آمد نیست، بلکه کسبی است که با کوشش و زحمت حاصل گردد. از این لحاظ ان ...

معرفی امام مهدی و آماده سازی جامعه شیعه برای غیبت امام دوازدهم از مهمترین تمهیدات امام حسن عسکری در دوران امامت خویش است. نوشتار پیش رو ضمن معرفی حضرت، به نقش امام یازدهم در عرصه مهدویت می پردازد.سن بن علی بن محمد(ص) ، مشهور به «امام حسن عسکری» (۲۳۲-۲۶۰ق) یازدهمین امام شیعیان اثناعشری هستند که ۶ سال امامت شیعیان را بر عهده داشتند. ایشان فرزند امام هادی(ع) و پدر امام زمان(عج) هستند. بیش‌تر منابع، تولد ایشان را در مدینه دانسته‌اند؛ ولی از تولد او در سامرا نیز سخن رفته است. منابع متقدم امامیه، ولادت حضرت را در ربیع الثانی سال ۲۳۲ق عنوان کرده اند. امام عسکری(ع) ، ۸ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ق در دوره حکومت معتمد عباسی در ۲۸ سالگی به شهادت رسیدند.طبق نقل مشهور، امام عسکری(ع) همسری اختیار نکردند و نسل او تنها از طریق کنیزی ادامه یافت که مادر حضرت مهدی(عج) ...

یکی از اموری که می تواند معرفت و شناخت ما را نسب به حضرت مهدی(عج) افزایش دهد؛ «آشنایی با القاب» آن حضرت و معانی آن هاست. با توجه به عنایت معصومان(علیهم السلام) به استفاده از القاب خاص برای آن حضرت؛ چیستی و ماهیت برخی از اوصاف و ویژگی های آن حضرت روشن می شود. در روایات و ادعیه مربوط به حضرت مهدی(عج) ، القاب فراوانی برای آن حضرت آمده و علل فراوانی این القاب در کتاب های مربوط مورد اشاره قرار گرفته اند. البته برخی نیز در بیان القاب آن حضرت افراط کرده و به هرمناسبتی، کلمه ای را به عنوان لقب آن حضرت برشمرده اند.«لقب»، در لغت عرب، به معناى صفتى از اوصاف انسان، به ستايش يا نكوهش او ناظر است كه بِدان شهرت يافته و با آن شناخته مى‌شود. به عبارت دیگر، لقب، نام دوم انسان است که در آن، معنای مدح یا ذم منظور می باشد.نا بر اين، هر صفتى را نمى‌توان لقب شمرد. ...

یکی از مسائل پردامنه درعرصه مهدویت که در چند سال اخیر بیش‌تر مورد توجه واقع شده؛ مسئله «ازدواج و فرزنددار شدن حضرت مهدی(عج) » است که سه نگرش در این زمینه وجود دارد:در ادامه به رویکرد های چهارگانه اشاره می گردد:این عده از قائلان ، با تمسک به آیات و روایات و تمسک به سیره معصومان (علیهم السلام) و سنت نبوی و با این استدلال که حضرت بر خلاف دستور قرآن و شرع و سنت نبوی عمل نمی کنند سعی در اثبات این مطلب دارند که امکان ندارد حضرت مهدی(عج) ازدواج نکرده باشند.دلیل قائلان به ازدواج حضرت، از روایات ذیل می باشند:در روايات، ازدواج نکردن و تجردگزیدن مورد سرزنش و نهی قرار گرفته است. در کتاب کافی بابی با عنوان «باب کراهه العزبه» با شش روایت وجود دارد که یک روایت نبوی آن چنین است : «رُذال موتاکم العُزّاب؛ پست ترین مردگان شما بی همسرانند».مچنین روایاتی هستند؛ م ...

یکی از مباحث مرتبط با مهدویت بحث «دجال» است. هرچند واژه‌ی دجال در قرآن ذکر نشده است؛ بسیاری از مفسران، ذیل برخی از آیات، روایاتی از خروج دجال نقل کرده‌‌اند. برخی دجال را از نشانه‌ها و حتی از علائم حتمی ظهور می‌شمارند و برخی ارتباط دجال را با ظهور منکر می‌شوند و آن را به آخرالزمان و حوادث آن دوره مرتبط می‌دانند. از طرف دیگر، دجال موضوعی است که در کتاب‌های روایی شیعه و عامه به آن توجه شده و برخلاف بسیاری از مطالب مهدوی که در کتاب‌های عامه دیده نمی‌شوند؛ این مطلب به طور بسیار چشمگیر در میان احادیث اهل سنت یافت می‌شود. در روایات، بیش‌تر پیروان دجال یهودی معرفی شده‌اند.اژه‌ی «دجال» در زبان عربی از «دَجَّلَ»، به‌ معنای «پوشانیدن» مشتق شده است؛ زیرا دجال جهان را با گناه، کفر و انبوه پیروانش خواهد پوشانید. دیدگاه دیگر آن است که «دَجَّلَ»، به‌معنای «ز ...

تاب «الفتن»، اثر نعیم بن حماد را باید از منابع مهم روایت هاى علائم ظهور به شمار آورد که بر مجامع روایى شیعه و اهل سنت دارای تاثیر فراوانی بوده است. نویسنده آن، از بزرگان اهل حدیث و از مخالفان سرسخت معتزله و همچنین اهل رأى (قیاس)است. کتاب الفتن، از جمله کامل‌ترین گردآوری‌های احادیث در مورد حوادث آخرالزمان در اسلام است. این کتاب دایرةالمعارفی است از نقل‌ها در زمینه فتنه‌های آخرالزمان و منبع بسیاری از آثار بعدی در این زمینه است. این کتاب ۷۷ باب دارد که در مجموع ده باب آن با عنوان های گوناگون به امام مهدی(عج) اختصاص دارد. مجموع حدیث هایی که در این ده باب گردآوری شده اند، 244 حدیث هستند که در نوع خود، به ویژه در آن عصر و زمان بی نظیر بودن اند. در این حدیث ها درباره شخصیت امام مهدی(عج) نسب وی، صفات و ویژگی هایش، نشانه های ظهور، حوادث و رخدادهای معا ...

در بین اهل سنت، برخی با مهدویت برخورد منفی کرده و با نگرش‌ها و رویکردهای گوناگونی به تردید، انکار و استبعاد باور داشت مهدویت قائل شده اند. ابن خلدون(م 808 ق) رشید رضا(م 1354 ق)، احمد امین مصری(م 1373 ق)؛ محمد ابوزهره(م 1394 ق) محمد فرید وجدی(م 1954 م)سعد محمد حسن، شیخ عبدالله بن زید آل محمود وعداب محمود الحمش، از جمله تردید کنندگان اندیشه مهدویت می باشند.ر مقابل این عده اندک بزرگانی از اهل سنت به آموزه مهدویت اعتقاد کامل داشته اند؛ مانند احمد بن ‌حنبل، ابوعبدالله ابن‌ماجه قزوینی، ابوداوود سجستانی، ابوعیسی محمد ‌تِرمذى، عبدالرزاق صنعانى، ابوالقاسم طبرانى، محمدبن حبان، أبو محمّد عبد اللّه بن أحمد بن محمّد بن الخشّاب، ابن حجر الهيثمي المكّي الشافعي، علي بن محمّد بن أحمد بن عبد اللّه المالكي المكّي‌، نور الدين عبد الرحمن بن أحمد بن قوام الدين الد ...

در دوران غیب صغرا، جامعه شیعی به وسیله وکیلان امام هدایت می شد. «عثمان بن سعید» از یاران با سابقه امام عسکری(ع)، اولین فردی است که به منصب وکالت نصب گردید.«عثمان بن سعید عمری»، نخستین وکیل از وکلای چهارگانه امام مهدی(عج) در دروان غیبت صغراست. از زندگانی و تاریخ تولد او اطلاعاتی در دست نیست. در مورد نام وی هیچ اختلافی نیست. البته فقط در رجال کشی گفته شده که اسم او «حفص بن عمرو» بوده است که این مطلب در مورد وی صحیح نیست. و شاید بنا به ضرورت رعایت تقیه شدید، این نام برای وی ذکر شده است.لقاب وی عبارتند از: «عمری»، به دلیل انتساب به جدش. «زیّات» و «سمّان»، به معنای روغن فروش، یکی دیگر از القاب اوست، به دلیل این که برای پوشش نهادن به نهاد وکالت، به تجارت زیتون اشتغال داشت. «عسکری» نیز از القاب دیگر اوست، به دلیل سکونت او در محله «عسکر» از پادگان شه ...

یکی از وظایف شیعیان و دوستداران حضرت مهدی(عج)، بزرگداشت مکان هایی است كه به قدوم آن حضرت زينت يافته‌اند؛ مانند مسجد سهله، مسجد اعظم كوفه، سرداب مقدّس و مسجد جمكران و در یک قالب کلّی، مواضعي كه بعضي از صالحان آن حضرت را در آن جاها ديده‌اند. از اين رهگذر، بر منتظران ظهور و شیفتگان حضورش، لازم است كه اين مکان ها را بشناسند و ارتباط آن مکان ها را با حضرتش بدانند. در این نوشتار، برخی از مکان های منتسب به حضرت بقیة الله(عج) معرفی می‌شوند تا دوستداران آن حضرت با این مکان ها بیش‌تر آشنا شوند.طبق روایات، اولین جایی که حضرت ظهورش را در آن جا آشکار می کند، "مسجد الحرام" و در کنار کعبه است.بوبصير از امام باقر(ع) روايت كرده است كه: «قائم»(عج) در ميان گروهى به عدد اهل غزوه بدر- سيصد و سيزده تن- از ثنيّه (گردنه) ذى طوى پایين مى‌آيد تا آن كه پشت خود را به حج ...

نزول عيسى(ع) و هم‌گامى‌اش با امام مهدى(عج) از موارد اتفاقى ميان شيعه و اهل سنت است. پس از قيام و پيروزى مهدى، حضرت مسيح(ع) به او مى‌پيوندد و پشت سرش نماز مى‌خواند و رهبرى او را بر اهل ايمان مى‌پذيرد.حضرت عیسی(ع) یكی از پیامبران اولوالعزم و از انبیاء بنی اسرائیل است، ولادت او به طور معجزه به اذن خدا، بدون پدر رخ داد، مادرش حضرت مریم(س) دختر عمران(ع) است، کتاب مقدس و مورخین محل تولد حضرت عیسی را «بیت لحم» فلسطین میدانند. این پیامبر الاهی در همان کودکی با سخن گفتن خود به مقام نبوت خود تصریح کرد. اما بنابر پاره ای از روایات در سن 30 سالگی به رسالت مبعوث گردید. رخی از یهودیان که دشمنی حضرت مسیح را در دل داشتند، کمر به کشتن او بستند. با خیانت یکی از حواریون به نام یهودای اسخریوطی که قلباً به او ایمان نیاورده بود و منافق محسوب می‌شد، محل اختفای حضرت ...

امام دوازدهم شیعیان دارای القاب و اوصاف متعددی است. یکی از مشهورترین القاب ایشان لقب قائم بوده که در روایات متعددی با این لقب شناخته شده است. اگرچه همه امامان قائم به امر امامت و هدايت بوده‌اند، امّا آن‌كه در آخر الزمان قيام خواهد كرد و جهان را پر از عدل‌وداد مى‌كند، تنها مهدى موعود، حجة بن الحسن العسكرى(ع) است.این واژه از ریشه «ق- و- م» دارای معانی مختلف که یکی از آن معانی قصد و عزم است. قائم اسم فاعل قام از همین معنای قصد و عزم گرفته شده که به معنای طالب، قیام کننده، به پاخواسته معنا شده است.قائم در روایات در سه گونه کاربرد داشته است:اهی به ندرت برای هر قیام کننده ای از واژه قائم استفاده شده است. مانند روایتی که امام می گوید: « إِذَا قَامَ الْقَائِمُ بِخُرَاسَانَ وَ غَلَبَ عَلَى أَرْضِ كُوفَانَ وَ مُلْتَانَ.... ثُمَّ يَقُومُ الْقَائِمُ الْم ...

«احمد بن هلال عبرتائی»، از جمله مدعیان شناخته شده در روزگارغیبت صغرا است. وی که از محدثین شیعی محسوب می گردد در اواخر عمر خود ادعای وکالت نمود که از جانب امام عصر علیه او توقیعاتی صادر گردید و مورد لعن و انکار امام قرار گرفت و اندکی بعد از این انحراف از دنیا رفت.احمدبن هلال عبرتايی، که نجاشی کنیه وی را ابوجعفر برمی‌شمرد؛ در سال 180 ق. به دنیا آمد. وی از قبیله بنی‌جنیداست و در بین رجالیون به عَبَرتائی شهرت دارد؛ «عَبَرتا» نام روستایی است از نواحی نهروان بین بغداد و واسط و برخی نیز او را به کَرخ و بغداد نسبت داده‌اند. وی روزگار امام رضا تا سال هفتم غیبت صغرا را درک کرد و در سال 267 ق. در 87 سالگی در بغداد فوت کرد. از محل دفن او در بغداد گزارشی نقل نشده است.یخ طوسی وی را جزء اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری(ع) برمی‌شمرد و با توجه به جو خفقان و ...

واژه مهدویت یکی از پربسامدترین واژگان حوزه معارفی امامت است که مورد بررسی لغوی و اصطلاحی قرار خواهد گرفت و عرصه مهدویت با رویکرد رشتگی- که عرصه ای نوین به شمار می رود- نیز از جمله مباحث پیش رو است.مهدویت به دو صورت واژه شناسی گردیده است:آموزه مهدویت، مجموعه معارف منسجم و نظام مند درباره حضرت مهدی(عج) است. به عبارت بهتر: اعتقاد به وجود امامی که وارث فرهنگ وحی است و جهانیان در انتظار او به سر می برند.رخی از عناصر و مولفه های آموزه مهدویت عبارتند از: اثبات وجود امام حی، ویژگی های امام، مسئله غیبت، دوران غیبت، علل غیبت، انتظار و ویژگی های جامعه منتظر قبل از ظهور، جایگاه امامان در عالم هستی، جامعه موعود و آرمان شهر مهدوی، نقش ظهور و سقوط تمدن ها در ظهور تمدن مهدوی، بازترسیم فلسفه نظری تاریخ با محوریت آموزه مهدویت، نقش اراده انسانی در تحولات تاریخی ...

یکی از مباحث مهم مربوط به مهدویت امکان یا عدم امکان ملاقات امام مهدی(عج) در زمان غیبت است که با توجه به تنافی یا عدم تنافی ملاقات با فلسفه غیبت امام زمان(عج) مورد بحث و بررسی علماو دانشمندان قرار گرفته و از مباحث و سئوالات متداول جامعه محسوب می گردد.علما با توجه به دوران های زندگی امام زمان(عج) امکان و وقوع ملاقات را در مراحلی از زندگی ایشان جایز و ممکن دانسته و در مراحلی دیگر اختلاف دارند. آن چه که مورد اختلاف بین علما واقع شده مربوط به دوران غیبت کبری است که عده ای از علما امکان ملاقات و وقوع ملاقات با امام زمان(عج) را با استناد به دلایلی انکار می نمایند و عده ای دیگر با استناد به اخبار وقوع ملاقات برخی از افراد با امام زمان(عج) و عدم منع عقلی جایز دانسته اند.زندگی حضرت مهدی(عج) در یک نگاه کلی می توان به چهار دوره متفاوت تقسیم کرد:خرین امام ...

مستشرق، شرق شناس یا خاورشناس (Orientalist) به محققانی از اهالی کشورهای غرب اطلاق می شود که در مورد مسائل مختلف کشورهای شرقی، به مطالعه، توصیف و تحلیل می پردازند. مستشرقان بنابر رویکرد مطالعاتی و شیوه انعکاس مطالعات، در دسته های گوناگونی طبقه بندی می شوند. امروزه عنوان شرق شناس بیش از هرچیز در مورد محققانی به کار می رود که در مورد اسلام و مسائل کشورهای اسلامی همچون فرهنگ، سیاست، اقتصاد و هنر مطالعه می کنند. گرچه ریشه تلاش ها برای شناخت جوامع شرقی به شش قرن قبل از میلاد در سایه منازعات «خاور» و «باختر» و نبردهای ایران و روم باز می گردداما سابقه استعمال علمی این واژه در معنای یک منظومه به هم پیوسته از معارف با تعریفی اختصاصی، موضوع و مسائل خاص آن علم، به سال 1779 میلادی در انگلستان مربوط می شود.ا این حال همواره نگاه به ملل شرقی از سوی غربیان نگا ...

محمد بن همام از اعضای نهاد وکالت در دوره وکیل دوم، سوم و احتمالا چهارم بوده و مدتی سرپرستی نهاد وکالت را در دوران حسین بن روح نیز برعهده داشته است. وی در تثبیت وکالت محمد بن عثمان و حسین بن روح و در مقابله با مدعیان دروغین و وکیلان منحرف نقش بسزایی داشته، و از راهبرد تقیه برای پنهان داشتن نام ومکان امام دوازدهم(عج) بهره ‌برده است. حجم بالایی از روایات ابن همام به عنوان یک عالم برجسته امامی در دوره غیبت صغرا به تبیین مسائل مربوط به امام دوازدهم(عج) و غیبت آن حضرت اختصاص دارد.حمد بن همام با کنیه ابوعلی و با القاب اسکافی، بغدادی، بیزانی و کاتب در روز دوشنبه 6 ذی الحجه سال 258 ق به دنیا آمد. وی در بغداد در محله سوق العطشو سوق العطر سکونت داشت و در همان بغداد وفات یافت و در مقابر قریش به خاک سپرده شد. تاریخ وفات او را شیخ طوسی و خطیب بغدادی سال 3 ...

الفُصولُ العَشَرة فی الغَیبَة یا اَلْمَسائلُ الْعَشْر فِی الْغَیْبَة کتابی است به سبک روایی، استدلالی درباره غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه)، اثرشیخ مفید(متوفای ۴۱۳ ق)می باشد او این کتاب را در سال ۴۱۱ ق به نگارش در آورده است. این کتاب در جواب شبهاتی نگارش یافته که درباره وجود امام زمان علیه السلام در دوران شیخ مفید رحمه الله مطرح بوده است. مؤلف در این اثر با بهره‌گیری از استدلال‌های کلامی به شبهات مخالفان در ده فصل پاسخ می‌دهد. این کتاب به زبان عربی در یک جلد تألیف شده که انتشارات دارالمفید آن را منتشر کرده است.ام مؤلف اين كتاب «محمد بن محمد بن نعمان» است كه نزد شيعه مشهور به «مفيد» و نزد اهل تسنن، معروف به «ابن معلم» مى‌باشد. وى در روز يازدهم ذى قعده سال 336 هجرى قمرى، در قريه «عكبر» از نواحى بغداد به دنيا آمد. و در شب جمعه سوم رمضان سا ...

یکی از مهمترین مباحث مربوط به مهدویت- که مورد انکار اهل سنت بوده و شبهات دامنه داری را علیه این اعتقاد بر شیعه وارد می سازند- مساله طول عمر آخرین حجت خدا می باشد که بنا بر دلایل عقلی و نقلی و علمی از مسلمات اعتقادی شیعه بوده و آیات و روایات فروان بر صحت و امکان آن دلالت می نمایند. دلیل استبعاد این مساله در دیدگاه منکرین، عمر عادی و زندگی های طبیعی انسان هاست که حداکثر صد سال طول می کشد گر چه استثناهایی هم در این مورد وجود دارد که افرادی وجود دارند که عمرهایی بیش از این را تجربه نموده اند شیعه امامیه معتقد به امامت امام زمان(عج) از سال 255 ه.ق تاکنون است که مستلزم امکان طول عمر به میزان بیش از هزار سال است. در این نوشتار به طور مختصر به دلایل عقلی و نقلی و علمی امکان طول عمر امام زمان(عج) پرداخته شده است.بل از این که صحت طول عمر را از نظر عقلی ...

همزمان با ملی شدن صنعت نفت نهضتی به نام طلوعیان در دو ایل بختیاری و بویر احمدی شکل گرفت. رهبر بختیاری ها مستر جیکاک و بویر احمدی ها آقا بابا رضایی بود. این نهضت با شعارهای متعدد از جمله سوء استفاده از آموزه مهدویت شکل گرفت و بعد از مدت کوتاهی از بین رفت.در هنگامه ملی شدن صنعت نفت در دوره نخست وزیری مصدق (حک: 1330 ـ 1332 ش)‌، انگلستان همه تلاش خود را به کار گرفت تا شاید آب از جوی رفته را بازگرداند و در این راه‌، ضمن اعتراض‌های شدیدی که به دولت ایران داشت، قانون ملی شدن نفت را نقض یک طرفه قرارداد 1933 م قلمداد کرد. در همین جهت برای حل این مسئله به اقدامات متعددی دست زد که از جمله آن‌ها کمک خواستن از آمریکا شکایت به دیوان لاهه بود.لاوه بر آن دو اقدام، در سال 1330 ش در مناطق نفت خیز خوزستان، با همراه کردن مردم در میان دو ایل بختیاری و بویر احمدی ...