ولادت امام عصر Q
ولادت امام عصر Q، از دانشنامه مجازی ویکی مهدویت
بررسى دقيق اسناد و گزارشهاى مربوط به زمان و مكان ولادت امام مهدى Q نشان مىدهند كه ايشان در شب جمعه، نيمه شعبان سال ۲۵۵ق، مطابق با ۱۲ مرداد ۲۴۸ ش، و ۲۹ جولاى سال ۸۶۹ م، در شهر سامرّا تولّد يافته اند. این نوشتار در صدد اثبات ولادت امام زمانQ با بهره گیری از دلایل نقلی و شواهد تاریخی از دیدگاه فریقین است.
سال ولادت: بيشتر منابع كهن و معتبر، تولّد امام مهدىQ را در سال ۲۵۵ق ذكر كرده اند[۱] فضل بن شادان با سند صحيح، اين تاريخ را گزارش كرده است.[۲] مصادف بودن نيمه شعبان ۲۵۵ با روز جمعه در تقويمهاى تطبيقى نيز دیدگاه مشهور را تأييد مىكند.
روایات شیعه
بخش عمده این روایات، در ذیل آیه ۱۵۸ سوره انعام وارد شده اند. و در آن ها، طلوع خورشید از مغرب، کنایه یا نشانه ای برای برپایی قیامت گرفته شده است. بعضی از روایات نیز این نشانه را به عنوان ظهور دانسته اند. در ذیل به برخی از این روایات اشاره می شود:
- محمد بن مسلم از امام باقر و امام صادقS روایت کرده است که منظور از «بعض آیات ربّک»؛ برخی نشانه های پروردگارت»؛ طلوع خورشید از مغرب و خروج دابّه و دود است و وقتی این نشانه ها ظاهر شود، کسی که بر گناهان اصرار کرده و عمل شایسته ای نداشته است؛ ایمانش سودی نخواهد داشت.[۲]
- شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، خطبه ای از امیر المؤمنین علیS نقل می کند که حضرت، داستان دجال و کشته شدنش به دست امام مهدیQ را مطرح می کنند و می فرمایند بعد از آن، حوادث بزرگی خواهد بود. ما پرسیدیم: آن ها چیست؟ حضرت فرموند: «خروج جنبنده زمین و این بعد از طلوع خورشید از مغرب است.» راوی می گوید: از صعصعه بن صوحان پرسیدم:منظور امیر المؤمنین از این کلمات چه بود؟ صعصعة جواب داد: مراد حضرت از کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می خواند، دوازدهمین نفر از عترت و نهمین فرزند امام حسین است و همو خورشید طلوع کننده از مغربش است .[۳]
- ابوحمزه می گوید: به امام باقرS عرض کردم: آیا خروج سفیانی از علامات حتمی است؟ حضرت فرموند: «آرى، خروج سفيانى حتمى است؛ نداى آسمانى حتمى است؛ طلوع خورشيد از مغرب حتمى؛ است، درگيرى بنى عبّاس بر سر حكومت حتمى است؛ قتل نفس زكيّه حتمى است و خروج قائم آل محمّد : حتمى است».[۴]
روایات اهل سنت
اکثر روایات عامّه براین نکته دلالت دارند که «طلوع خورشید از مغرب»، از نشانه های قیامت و به اصطلاح از «اشراط الساعه» می باشد:
- از ابوهریره چنین روایت شده است: رسول خداa فرمودند:«ساعت قیامت برپا نخواهد شد، تا آنگاه كه خورشید از مغرب خود طلوع كند؛ وچون خورشید ازمغرب طلوع كرد ومردم آن را دیدند؛ همگی ایمان می آورند؛ اما این هنگام برای هیچ كس ایمان آوردنش فایده نخواهد داشت» سپس حضرت آیه را خواندند.[۵]
- ابوهریره از رسول خداa چنین نقل می کند: «هر که پیش از طلوع خورشید از مغرب توبه کند، توبه اش پذیرفته می شود».[۶]
دیدگاه ها
برخی از علمای شیعه درباره این گونه روایات نظراتی ابراز کرده اند :
شیخ صدوق فرموده است:«مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور حضرت مهدیQ است؛ بدین معنا که حضرت مهدیQ همان آفتابى است كه از مغرب خود طلوع كند و از ما بين ركن و مقام ظاهر شود و زمين را طاهر سازد و موازين عدالت را برپا كند».[۷]
شیخ مفید در ردیف ده ها علامتی که برای ظهور حضرت مهدیQ بیان کرده؛ طلوع خورشید از سمت مغرب را نیز آورده است. البته ایشان این مطلب را به عنوان روایت ذکر نکرده، بلکه در ردیف نشانه ها ذکر کرده است و در آخر نیزمی گوید: خداوند آگاه تر است.[۸]
شیخ مفید با بیانی تامل برانگیزدرباره چگونگی این اتفاق می نویسد:«خورشید هنگام ظهور در آسمان راكد می شود وساعتی چند تا به هنگام عصر پیدا نباش، نگاه از مغرب آشكار گردد».[۸]
از سوی، دیگر شیخ طوسی طلوع خورشید از مغرب را از نشانه های قیامت دانسته است و می گوید: «پس از مرگ امامان تکلیف برداشته می شود؛ چون نشانه های قیامت، مانند طلوع خورشید از مغرب و خروج دابّه وآشکار خواهد شد».[۹]
برخی از نویسندگان چنین قائل اند: اسماعيليان از روايات طلوع خورشيد از مغرب، سوء استفاده کردند و آن را بر مهدي فاطمي تطبيق دادند. عبيدالله مهدي که درباره انتساب او به اسماعيل، فرزند امام صادقS اختلاف دیدگاه وجود دارد، پس از يک دوره استتار و دعوت براي فرقه اسماعيليه، از سلميه به مغرب رفت و پس از جنگ و گريز، در سال ۲۹۷ دولت فاطميان را بنا نهاد. از آن جا که فرقه اسماعيليه با دوران استتار و ظهور همراه و از زمان وفات امام صادقS يا فرزندش اسماعيل تا ظهور دولت فاطمي در مغرب پنهان بوده اند؛ اين احتمال وجود دارد که مقدماتي براي ظهور خود فراهم و رواياتي جعل کرده باشند.[۱۰]
نمادین بودن طلوع خورشید از مغرب
برخی از پژوهشگران در عرصه مهدویت، با ذکر دلایلی، احتمال نمادین بودن طلوع خورشید از مغرب را مطرح کرده و در آخر نتیجه گرفته اند که با در نظر گرفتن یافته های تحقیق، به دلیل وجود روایات فراوان که اشاره مستقیم به خورشید آسمان دارند و دلایل دیگر که بر معنای نمادین (ظهور) قابل حمل نیست؛ جنبه وافعی بودن طلوع خورشید از مغرب تقویت می شود و اما نظریه نمادین و سمبلیک بودن طلوع خورشید از مغرب؛ اگر چه مستند روایی ندارد؛ با توجه به قرائن و شواهدی که در مسئله وجود دارند؛ به عنوان یک «نظریه»؛ قابلیت طرح در مجامع علمی را دارد.[۱۱]
پانویس
- ↑سید بن طاووس، الإقبال الاعمال : ج ۳ ص ۳۲۷؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الإمامة: ص ۵۰۱ ح ۴۹۰
- الفبمحمد بن حسن حرّ عاملی، إثبات الهداة: ج ۷، ص۱۳۹، ش ۶۸۳( به نقل از كتاب إثبات الرجعة).
- ↑حَدَّثَتْنِي حَكِيمَةُ ابْنَةُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ وَ هِيَ عَمَّةُ أَبِيهِ أَنَّهَا رَأَتْهُ لَيْلَةَ مَوْلِدِهِ وَ بَعْدَ ذَلِكَ (کلینی، محمدبن یعقوب، «الکافی»، ج۱، ص ۳۳۱ .
- ↑فَكَيْفَ رَأَى قُدْرَةَ اللَّهِ وَ وُلِدَ لَهُ وَلَدٌ سَمَّاهُ محمد سَنَةَ سِتٍّ وَ خَمْسِينَ وَ مِائَتَيْنِ
- ↑محمد بن علی بن بابویه، «كمال الدين و تمام النعمة»، ج، ۴۲، ۲، ۳۰، ۴۳۲.
- ↑محمد بن الحسن طوسی، الغیبه، ص ۲۳۷.
- ↑محمد بن علی بابویه، «كمال الدين و تمام النعمة»، ج۲، ص ۴۲۶.
- الفبمحمد بن علی بابویه، «كمال الدين و تمام النعمة»، ج، ۴۳۱،
- ↑محمد بن علی بابویه، «كمال الدين و تمام النعمة»، ج، ۴۳۵.
- ↑وُلِدَ لِأَبِي مُحَمَّدٍ ع وَلَدٌ فَسَمَّاهُ مُحَمَّداً فَعَرَضَهُ عَلَى أَصْحَابِهِ يَوْمَ الثَّالِثِ وَ قَالَ هَذَا صَاحِبُكُمْ مِنْ بَعْدِي (همان، ج، ۴۳۱).
- ↑ابی العباس احمد بن محمد بن محمد بن علی ابن حجر الهیتمی، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض والضلال والزندقة، ج۲، ص۶۰۱.
- سلیمان بن ابراهیم القندوزی الحنفی، ینابیع المودة لذوی القربی، ج۳، ص۳۲۳.
- علی بن محمد ابن صباغ، الفصول المهمه فی معرفه احوال الائمه، ص۲۸۱.
- محمد بن على ابن بابويه، کمال الدین، ج ۱، ص ۲۸۰. «انّ خلفائى و اوصیائى و حجج اللَّه على الخلق بعدى اثناعشر اوّلهم اخى و آخرهم ولد؛ یل یا رسول اللَّه! و من اخوک؟ قال : علىّ بن ابى طالب، قیل، فمن ولدک؟ قال : المهدى(عج؛ ملأ الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلماً و الّذى بعثنى بالحقّ بشیراً و نذیراً لو لم یبق من الدّنیا الاّ یوم واحد لطوّل اللَّه ذلک الیوم حتّى یخرج به ولدى المهدىّ فینزل روح اللَّه عیسى بن مریم فیصلّى خلقه».
- محمد بن على ابن بابويه، کمال الدین، ج۲، ص۱۱۹.
- محمد بن محمد مفيد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج۲، ص۳۲۹.
منابع
- قرآن کریم
- ابن بابويه، محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمة، مصحح و محقق: علی اکبر غفّاری، اسلامیه، تهرا، ۳۹۵ق
- ابن حجر الهیتمی، ابی العباس احمد بن محمد بن محمد بن علی، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض والضلال والزندقة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول.۱۹۹۷،
- ابن صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمه فی معرفه احوال الائمه، بیروت، دارالاضواء چاپ دوم، ۱۴۰۹ه ق،
- ابن طاووس، سید رضی الدین، الاقبال بالاعمال الحسنه فی ما یعمل مرّة فی السنة، تحقیق: سید جواد قیومی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۱۴ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، شرح و ترجمه: محمد نصراللهی، المطبعة العلمیة، قم، ۱۱۰۴ق.
- سهروردی، شهاب الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، بی جا، بی تا.
- قطب راوندى، سعيد بن هبة الله، جلوه هاى اعجاز معصومين :، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى - قم چاپ دو، ۳۷۸ ه.ش.
- علامه حلى-فاضل مقداد-ابوالفتح بن مخدوم حسينى، الباب الحادي عشر مع شرحيه النافع يوم الحشر و مفتاح الباب، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۵ ش.
- القندوزی الحنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، دار الاسوه للطباعة والنشر المطبعة ۱۴۱۶ ه. ق، چاپ اول.
- مفيد، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد (مفيد، ترجمه رسولى محلاتى)، ۲جلد، اسلاميه - تهران (ايران)، چاپ: ۲.
- کلینی، جعفر بن محم، الکافی، سلامی، سلامیه، تهران، ۱۴۰۷.