ولادت امام عصر Q

ولادت امام عصر Q، از دانشنامه مجازی ویکی مهدویت

بررسى دقيق اسناد و گزارش‌هاى مربوط به زمان و مكان ولادت امام مهدى‌ ۴ نشان مى‌دهند كه ايشان در شب جمعه، نيمه شعبان سال ۲۵۵ق، مطابق با ۱۲ مرداد ۲۴۸ ش، و ۲۹ جولاى سال ۸۶۹ م، در شهر سامرّا تولّد يافته اند. این نوشتار در صدد اثبات ولادت امام زمانQ با بهره گیری از دلایل نقلی و شواهد تاریخی از دیدگاه فریقین است.

سال ولادت‌: بيش‌تر ‌منابع كهن و معتبر، تولّد امام مهدىQ را در سال ۲۵۵ق ذكر كرده‌ اند[۱] فضل بن شادان با سند صحيح، اين تاريخ را گزارش كرده است.[۲] مصادف بودن نيمه شعبان ۲۵۵ با روز جمعه در تقويم‌هاى تطبيقى نيز دیدگاه مشهور را تأييد مى‌كند.

بخش عمده این روایات، در ذیل آیه ۱۵۸ سوره انعام وارد شده اند. و در آن ها، طلوع خورشید از مغرب، کنایه یا نشانه ای برای برپایی قیامت گرفته شده است. بعضی از روایات نیز این نشانه را به عنوان ظهور دانسته اند. در ذیل به برخی از این روایات اشاره می شود:

1. محمد بن مسلم از امام باقر و امام صادقS روایت کرده است که منظور از «بعض آیات ربّک»؛ برخی نشانه های پروردگارت»؛ طلوع خورشید از مغرب و خروج دابّه و دود است و وقتی این نشانه ها ظاهر شود، کسی که بر گناهان اصرار کرده و عمل شایسته ای نداشته است؛ ایمانش سودی نخواهد داشت.[۲]
2. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، خطبه ای از امیر المؤمنین علیS نقل می کند که حضرت، داستان دجال و کشته شدنش به دست امام مهدیQ را مطرح می کنند و می فرمایند بعد از آن، حوادث بزرگی خواهد بود. ما پرسیدیم: آن ها چیست؟ حضرت فرموند: «خروج جنبنده زمین و این بعد از طلوع خورشید از مغرب است.» راوی می گوید: از صعصعه بن صوحان پرسیدم:منظور امیر المؤمنین از این کلمات چه بود؟ صعصعة جواب داد: مراد حضرت از کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می خواند، دوازدهمین نفر از عترت و نهمین فرزند امام حسین است و همو خورشید طلوع کننده از مغربش است .[۳]
3. ابوحمزه می گوید: به امام باقرS عرض کردم: آیا خروج سفیانی از علامات حتمی است؟ حضرت فرموند: «آرى، خروج سفيانى حتمى است؛ نداى آسمانى حتمى است؛ طلوع خورشيد از مغرب حتمى؛ است، درگيرى بنى عبّاس بر سر حكومت حتمى است؛ قتل نفس زكيّه حتمى است و خروج قائم آل محمّد : حتمى است».[۴]

اکثر روایات عامّه براین نکته دلالت دارند که «طلوع خورشید از مغرب»، از نشانه های قیامت و به اصطلاح از «اشراط الساعه» می باشد:

1. از ابوهریره چنین روایت شده است: رسول خداa فرمودند:«ساعت قیامت برپا نخواهد شد، تا آن‌گاه كه خورشید از مغرب خود طلوع كند؛ وچون خورشید ازمغرب طلوع كرد ومردم آن را دیدند؛ همگی ایمان می آورند؛ اما این هنگام برای هیچ كس ایمان آوردنش فایده نخواهد داشت» سپس حضرت آیه را خواندند.[۵]
2. ابوهریره از رسول خداa چنین نقل می کند: «هر که پیش از طلوع خورشید از مغرب توبه کند، توبه اش پذیرفته می شود».[۶]

برخی از علمای شیعه درباره این گونه روایات نظراتی ابراز کرده اند :

شیخ صدوق فرموده است:«مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور حضرت مهدیQ است؛ بدین معنا که حضرت مهدیQ همان آفتابى است كه از مغرب خود طلوع كند و از ما بين ركن و مقام ظاهر شود و زمين را طاهر سازد و موازين عدالت را برپا كند».[۷]

شیخ مفید در ردیف ده ها علامتی که برای ظهور حضرت مهدیQ بیان کرده؛ طلوع خورشید از سمت مغرب را نیز آورده است. البته ایشان این مطلب را به عنوان روایت ذکر نکرده، بلکه در ردیف نشانه ها ذکر کرده است و در آخر نیزمی گوید: خداوند آگاه تر است.[۸]

شیخ مفید با بیانی تامل برانگیزدرباره چگونگی این اتفاق می نویسد:«خورشید هنگام ظهور در آسمان راكد می شود وساعتی چند تا به هنگام عصر پیدا نباش، نگاه از مغرب آشكار گردد».[۸]

از سوی، دیگر شیخ طوسی طلوع خورشید از مغرب را از نشانه های قیامت دانسته است و می گوید: «پس از مرگ امامان تکلیف برداشته می شود؛ چون نشانه های قیامت، مانند طلوع خورشید از مغرب و خروج دابّه وآشکار خواهد شد».[۹]

برخی از نویسندگان چنین قائل اند: اسماعيليان از روايات طلوع خورشيد از مغرب، سوء استفاده کردند و آن را بر مهدي فاطمي تطبيق دادند. عبيدالله مهدي که درباره انتساب او به اسماعيل، فرزند امام صادقS اختلاف دیدگاه وجود دارد، پس از يک دوره استتار و دعوت براي فرقه اسماعيليه، از سلميه به مغرب رفت و پس از جنگ و گريز، در سال ۲۹۷ دولت فاطميان را بنا نهاد. از آن جا که فرقه اسماعيليه با دوران استتار و ظهور همراه و از زمان وفات امام صادقS يا فرزندش اسماعيل تا ظهور دولت فاطمي در مغرب پنهان بوده اند؛ اين احتمال وجود دارد که مقدماتي براي ظهور خود فراهم و رواياتي جعل کرده باشند.[۱۰]

برخی از پژوهشگران در عرصه مهدویت، با ذکر دلایلی، احتمال نمادین بودن طلوع خورشید از مغرب را مطرح کرده و در آخر نتیجه گرفته اند که با در نظر گرفتن یافته های تحقیق، به دلیل وجود روایات فراوان که اشاره مستقیم به خورشید آسمان دارند و دلایل دیگر که بر معنای نمادین (ظهور) قابل حمل نیست؛ جنبه وافعی بودن طلوع خورشید از مغرب تقویت می شود و اما نظریه نمادین و سمبلیک بودن طلوع خورشید از مغرب؛ اگر چه مستند روایی ندارد؛ با توجه به قرائن و شواهدی که در مسئله وجود دارند؛ به عنوان یک «نظریه»؛ قابلیت طرح در مجامع علمی را دارد.[۱۱]