انطاکیه

انطاکیه، از دانشنامه جامع مجازی ویکی مهدویت

«انطاکیه»[۱] شهری است در جنوب ترکیه کنونی در استان ختای. انطاکیه حدود سیصد سال پیش از میلاد مسیح توسط یکی از جانشینان اسکندر مقدونی نهادشد. [۲] این شهر در دوران حکومت سلوکیان پایتخت این کشور بوده[۳] و در دوره روم باستان، پس از شهر های رم و اسکندریه، سومین شهر بزرگ و پراهمیت بوده است. [۴] انطاکیه در گذر تاریخ به لحاظ رونق سیاسی- اجتماعی و برخورداری از جاذبه های طبیعی همچون آب و هوای ممتاز و انواع زراعت ها و باغ‌ها همواره مشهور بوده است.

انطاکیه در طول تاریخ بارها توسط حکومت ها و اقوام مختلف دست به دست شده است. امپراتوری های روم و ایران پیش از ظهور اسلام و مسلمانان و غیر مسلمانان پس از پیدایش اسلام، بارها این شهر را در قلمرو خویش گرفته اند. انوشیروان نقاشی هایی را در ایوان مدائن با طلای بسیار از فتح شهر انطاکیه و نصب پرچم ایران در آن ترسیم می‌کند که گویای اهمیت و نقش این شهر است.

انطاکیه اولین بار در زمان خلیفه دوم، توسط ابی عبیده جراح جزئی از حکومت اسلامی شد و اهل آن، به پرداخت جزیه ملزم شدند. [۵]انطاکیه در گزارش‌های تاریخی همواره جزئی از منطقه شامات و سوریه به شمار رفته است لکن پس از جنگ جهانی اول فرانسوی ها این شهر را از سوریه جدا و به ترکیه کنونی ملحق کردند.

انطاکیه در عالم مسیحیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا اولین شهری است که اهل آن، پس از دعوت، به آیین مسیحیت ایمان آوردند و از این رو، این شهر در بین مسیحیان به شهر خدا، شهر شاهی و مادر شهرها شهرت یافت. [۶] انطاکیه یکی از پنج شهر مرکزی برای مسیحیت است[۷] و همواره جزو مقاصد اصلی تبلیغی برای مشاهیری همچون پولس، برنابا، مرقص، لوقا و دیگر بزرگان مسیحیت بوده است. برخي از اناجيل، از جمله انجیل متا و یا یوحنا و نیز انجیل مرقس در انطاکیه نگاشته شده است. [۸] بر این اساس و با این سابقه تاریخی، همواره انطاکیه نماینده‌ای برای مکتب اعتقادی مسیحیت بوده است.

مشهور است که حبیب نجار در این شهر مدفون است؛ [۹] همچنین قبر یحیی بن زکریا در این شهرقرار دارد[۱۰].

در قرآن از انطاکیه به صورت مستقیم نامی برده نشده است؛ اما برخی از مفسران، انطاکیه و مردمانش را شان نزول چند آیه دانسته‌اند؛ مانند «اصحاب الرس»[۱۱] (فرقان:۳۸)، «اصحاب قریه»[۱۲] (یس: ۱۳)، «اقصی المدینه»[۱۳] (یس: ۲۰)، «اهل قریه»[۱۴] (کهف : ۷۷)، «طائفة»[۱۵] (صف: ۱۴)، اصحاب سبت [۱۶]«قریة» (اعراف: ۱۷۳) .

بحث در مورد انطاکیه در روایات اسلامی، بیش‌تر با حوادث آخرالزمانی همراه است. انطاکیه بر اساس روایتی، یکی از چهار شهر جهنمی یاد شده[۱۷] و یا جایگاه گروه گمراه از مسلمانان است[۱۸] و در برخی دیگر از روایات، برترین شهدا، شهدای اعماق انطاکیه هستند. [۱۹] در روایتی از طریق اهل سنت، هنگامی که «دابة الارض» خروج می‌کند، قدم اول را در مکه می‌گذارد و قدم بعدی را در انطاکیه. [۲۰]

انطاکیه در معارف روایی مهدویت بیش‌تر در منابع اهل سنت و در برخی منابع شیعی[۲۱] - شهری است که مهدی ، تورات و انجیل اصلی را از غاری در آن شهر استخراج می‌کند[۲۲] که گویا تر و تازه است[۲۳] و یا کسانی را برای استخراج به آن‌جا می فرستد. [۲۴] کتاب ها را جمع آوری و با آن بین اهل مشرق و مغرب حکم می‌کند. [۲۵] در روایت نبوی دیگر، قطعه هایی از الواح موسی، مائده و منبر سلیمان و عصای موسی در غاری از این شهر است که فردی از نوادگان حضرت رسول بر آن مستولی می‌گردد. [۲۶] تابوت سکینه نیز از جمله چیزهایی است که استخراج می شود[۲۷].

بر اساس برخی از روایات، انطاکیه در هنگام ظهور، بستر وقایع و حوادث فراوانی خواهد بود، به نحوی که انطاکیه در برخی از روایات مکان آغازین ظهور و حرکت قیام از آن جا خواهد بود[۲۸] و در برخی دیگر از روایات، محلی است برای یک گرفتاری بزرگ[۲۹] و نیز مایه تاسف بر عرب است، به سبب شری که به در این شهر نزدیک و نبردی بزرگ و کشتاری فجیع که در آن واقع می‌شود[۳۰]. بر اساس برخی دیگر از روایات، رهبری میدانی قیام در انطاکیه است[۳۱]؛ در این شهر، سپاه حضرت منزل می‌کند و در طی سه سال[۳۲] یا دو ماه[۳۳] یا سه شب[۳۴] یا سه روز، [۳۵] روم را شکست می‌دهند؛ به نحوی که بزرگ‌ترین درگیری‌ها در آن موقیت خواهد بود که اسب تا شکم در خون فرو رود و ملائکه الاهی نزد خداوند به ضجه در آیند که چرا بندگانت را یاری نمی‌کنی؟![۳۶] امام پس از شکست روم، یک‌سال در انطاکیه می ماند. [۳۷] در برخی از روایات از زمره ۳۱۳ نفر یاران امام، دو تن یاران قائم را از شهر انطاکیه معرفی شده اند[۳۸].

1. أبو الحسن على بن الحسين بن على المسعودي، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چ دوم، ۱۴۰۹
2. أبو جعفر محمد بن جرير الطبري تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم، بيروت، دار التراث، ط الثانية، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
3. احمد بن أبى يعقوب بن جعفر بن وهب تاريخ اليعقوبى، بيروت، دار صادر، بى تا.
4. احمد بن جعفر، ابن منادى، الملاحم (لابن منادى)، قم، دار السيرة، چاپ: ۱، ۱۴۱۸ ه. ق.
5. احمد حسين، يعقوب اردنى، حقيقة الإعتقاد بالإمام المهدي المنتظر، دار الملاك - جَرَش (اردن)، چاپ: ۱، ۲۰۰۰ م.
6. اسماعیل بن عمرو، ابن کثیر، البدایة و النهایة، دارالفکر بیروت، ۱۹۶۶م
7. اسماعیل بن عمرو، ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹م.
8. جلال الدین عبد الرحمن بن ابى بكر سیوطی ، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، دارالفکر، بیروت، ۱۴۲۰ ق.
9. جلال الدین عبد الرحمن بن ابى بكر سيوطى، العرف الوردي في أخبار المهدي، تهران، المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية، المعاونية الثقافية، مركز التحقيقات و الدراسات العلمية، چاپ: ۱، ۱۳۸۵ ه. ش.
10. حسین توفیقی ،آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی قم، موسسه فرهنگی طه جامعة المصطفی العالمیه، چاپ چهاردهم، ۱۳۹۰.
11. خدامراد، سليميان، فرهنگ نامه مهدويت، تهران، بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود چاپ: ۱، ۱۳۸۸ ه. ش
12. زکریا بن محمد بن محمود القزوینی ، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت، دار صادر، بی تا.
13. شهاب الدين ابو عبد الله ياقوت بن عبد الله الحموى معجم البلدان، بيروت، دار صادر، ط الثانية، ۱۹۹۵.
14. عبد الرحمن بن عبدالله سهیلی ، التعریف و الاعلام فیما ابهم من الاسماء و الاعلام فی القرآن الکریم، تحقیق مهنا عبدالله علی، بیروت دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۷ق ۱۹۸۷م.
15. عبد الرحمن بن محمد بن خلدون، ديوان المبتدأ و الخبر فى تاريخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأكبر (تاريخ ابن خلدون)، تحقيق خليل شحادة، بيروت، دار الفكر، ط الثانية، ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
16. عبدالله مبلغی آبادانی ، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، نشر منطق، ۱۳۷۳
17. عز الدين على بن اثير كامل تاريخ بزرگ اسلام و ايران، ترجمه ابو القاسم حالت و عباس خليلى، تهران، مؤسسه مطبوعاتى علمى، ۱۳۷۱ش.
18. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت/دوم ۱۴۰۳ق.
19. محمد بن ابراهیم نعمانی، ابن ابی زینب ،الغيبة ، صدوق، تهران/اول، ۱۳۹۷ش.
20. محمد بن جرير بن رستم طبرى آملى صغير، دلائل الإمامة، قم، بعثت چاپ: اول، ۱۴۱۳ق.
21. محمد تقى، اصفهانى، مكيال المكارم في فوائد الدعاء للقائم (عليه السلام)، قم، مؤسسة الإمام المهدي، چاپ: ۵، ۱۴۲۸ ه. ق.
22. محمد طاهر ابن عاشور التحریر و التنویر موسسه تاریخ عربی بیروت ۱۴۲۰ق
23. محمد، صدر، تاريخ پس از ظهور، تهران، موعود عصر چاپ: ۱، ۱۳۸۴ ه. ش.
24. محمود زمخشرى ، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
25. محمود، آلوسى روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
26. نعمان بن محمد، ابن حيون قاضی نعمان ، شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام‌، مصحح حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین، /اول، ۱۴۰۹ق.
27. نعيم بن حماد، الفتن (ابن حماد)، بيروت دار الكتب العلمية، چاپ: ۲، ۱۴۲۳ ه. ق.
28. هاشم بن سليمان بحرانى، تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن، قم، قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسة البعثه چاپ/اول ۱۳۷۴ش.
29. هاشم بن سليمان بحرانى، حلية الأبرار في أحوال محمد و آله الأطهار (عليهم السلام)، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية، چاپ: ۱، ۱۴۱۱ ه. ق.
30. يوسف بن يحيى، مقدسى شافعى سلمى، عقد الدرر في أخبار المنتظر (عج)، قم، مسجد مقدس جمكران، چاپ: ۳، ۱۴۲۸ ه. ق