مکان های مهدوی ( مکان های منسوب به امام مهدی(عج) )

یکی از وظایف شیعیان و دوستداران حضرت مهدی(عج)، بزرگداشت مکان هایی است كه به قدوم آن حضرت زينت يافته‌اند؛ مانند مسجد سهله، مسجد اعظم كوفه، سرداب مقدّس و مسجد جمكران و در یک قالب کلّی، مواضعي كه بعضي از صالحان آن حضرت را در آن جاها ديده‌اند.[1] از اين رهگذر، بر منتظران ظهور و شیفتگان حضورش، لازم است كه اين مکان ها را بشناسند[2] و ارتباط آن مکان ها را با حضرتش بدانند. در این نوشتار، برخی از مکان های منتسب به حضرت بقیة الله(عج) معرفی می‌شوند تا دوستداران آن حضرت با این مکان ها بیش‌تر آشنا شوند.

مسجد الحرام

طبق روایات، اولین جایی که حضرت ظهورش را در آن جا آشکار می کند، "مسجد الحرام" و در کنار کعبه است.

ابوبصير از امام باقر(ع) روايت كرده است كه: «قائم»(عج) در ميان گروهى به عدد اهل غزوه بدر- سيصد و سيزده تن- از ثنيّه (گردنه) ذى طوى پایين مى‌آيد تا آن كه پشت خود را به حجر الأسود تكيه مى‌دهد و پرچم پيروزی را به اهتراز در مى‌آورد.[3]

در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «چون مهدى(عج) ظهور كند، به مسجد الحرام رود. رو به كعبه و پشت به مقام ابراهيم(ع) يايستد و دو ركعت نمازگزارد. آن گاه صدا دهد: اى مردمان! منم يادگار آدم(ع)، يادگار ابراهيم(ع)، يادگار اسماعيل(ع) و يادگار محمّد(ص) ».[4]

اما دلیل این که چرا حضرت، کعبه و مسجد الحرام را برای شروع قیام انتخاب می فرمایند؛ می‌تواند این نکته باشد که امروز، جهان غير اسلام، كعبه را به عنوان مركز اسلامى مى‌شناسد و این منطقه حتّى براى مسلمانان نقش محورى دارد. اين نقطه، تنها جايگاهى است كه همه‌ فرقه‌ها و نحله‌هاى اسلامى، گرد آن جمع مى‌شوند. به حقيقت بايد گفت، تنها عامل قوام و قيام مردم و زنده ماندن دين و مسلمانان و مقاومت آنان در برابر كفر، «كعبه» است. خداوند تبارك و تعالى مى‌فرمايد: ««جعل الله الكعبة البيت الحرام قياماً للناس[5]»»؛ «خداوند كعبه - بيت الحرام - را وسيله‌اى براى استوارى و سامان بخشيدن به كار مردم قرار داده است».

مسجد سهله

«مسجد سهله»، در اطراف كوفه، در دو كيلومترى شمال غربى مسجد اعظم كوفه، كهن‌ترين مكان منتسب به حضرت بقيةاللّه(عج) است. در احاديث مأثور از امامان، مسجد سهله، به عنوان اقامتگاه شخصى حضرت ولى عصر(عج) در عصر ظهور معرّفى شده است.

بيش از يك قرن پيش از ولادت خجسته‌ حضرت حجّت(عج)؛ امام صادق(ع) خطاب به ابوبصير فرمودند: «اى ابا محمّد! گويى فرود آمدن قائم را با اهل و عيالش در مسجد سهله، با چشم خود مى‌بينم.» ابوبصير گفت: آيا محلّ اقامت دائمى آن حضرت، در مسجد سهله خواهد بود؟. حضرت فرمود: «آرى.»

روزى در محضرحضرت امام صادق(ع) از مسجد سهله گفت و گو شد. حضرت فرمودند: «أما إنّه منزل صاحبنا إذا قام بأهله؛[6] آن جا اقامت گاه صاحب ما است، هنگامى كه با خانواده‌اش قيام كند».

در برخى از منابع، به جاى «قامَ»، «قَدِمَ» تعبير شده است؛[7] يعنى هنگامى كه تشريف بياورند.

همچنین در نقل برخى از محدّثان، به جاى «أما إنّه»، «مسجد السّهله» ملاحظه می شود.[8] يعنى به جاى ضمير، اسم صريح آمده است.

در طول تاریخ غیبت امام زمان(عج) افراد فراوانی در مسجد سهله به درک حضور آن حضرت مفتخر شده اند. علاّمه‌ طباطبايى، صاحب تفسير الميزان. (متوفاى 1402 ق) از استادش، مرحوم آقا سيّد على قاضى(ره) نقل ‌كرده كه برخى از افراد زمان ما، مسلّماً، به محضر مبارك آن حضرت رسيده‌اند. يكى از افرادی که محضر آن بزرگوار را درک کرده، حاج شيخ محمّد تقى آملى(ره) است، كه در مسجد سهله، در مقام آن حضرت - كه به مقام صاحب الزمان(عج) معروف است - مشغول دعا و ذكر بوده است كه ناگهان آن حضرت را در ميان نورى بسيار قوى مى‌بيند. آن نور قصد می کند به وی نزديك شود؛ ابهّت و عظمت آن نور، طوری مرحوم آملی را مى‌گيرد كه نزديك بوده است ایشان قبض روح شود؛ نفس‌هايش به شماره مى‌افتد، و لذا حضرت را به اسماى جلاليه‌ خدا قسم مى‌دهد كه نزديك‌تر نشود.[9]

مسجد کوفه

«‌مسجد‌ كوفه»، يكي‌ از كهن‌ترين‌ مکان های‌ زيارتي‌ منتسب‌ به‌ حضرت‌ بقيه‌ الله(عج)، مركز قضاوت، محل‌ نصب‌ منبر، محل‌ تأسيس‌ كلاس‌هاي‌آموزش‌ قرآن‌ و محل‌ اقامه‌‌ نماز جمعه‌ و جماعت‌ آن‌ حضرت‌ در عهد ظهور است.[10] اميرمؤ‌منان(ع) در يك‌ خطبه‌‌ طولاني، در بیان ويژگي هاي‌ مسجد كوفه‌ مي‌فرمايند:

«اي‌ اهل‌ كوفه! خداوند به‌ شما نعمت‌هايي‌ عطا فرموده‌ كه‌ به‌ هيچ‌ كس‌ عطا نكرده‌ است. از برتري‌ محل‌ برگزاري‌ نماز شما اين‌ است‌ كه‌ اين جا خانه آدم(ع)، خانه‌‌ نوح(ع)، خانه‌ي ادريس(ع)، عبادتگاه‌ حضرت‌ ابراهيم‌ خليل(ع) و عبادتگاه‌ برادرم‌ حضرت‌ خضر(ع) بوده و امروزه‌ محل‌ عبادت‌ و مناجات‌ من‌ است».

و در ادامه‌ فرمودند:

«براي‌ مسجد كوفه‌ زماني‌ فرا مي‌رسد كه‌ محل‌ برگزاري‌ نماز حضرت‌ مهدي(عج)، از تبار من و محل‌ عبادت‌ هر مؤ‌منی‌ مي‌شود. هيچ‌ مؤ‌مني‌ در روي‌ زمين‌ نمي‌ماند، جز اين‌ كه‌ به‌ اين‌ مسجد بيايد، يا قلبش‌ مشتاق اين‌ مسجد باشد».[11]

‌مسجد كوفه‌ در زمان ظهور، یکی از پایگاه های تبلیغاتی و فرهنگی حضرت می باشد؛ چنان که امام صادق(ع) در حدیثی به این موضوع اشاره می کنند: « ... ‌گويي‌ به‌ قائم(عج) مي‌نگرم‌ كه‌ بر منبر مسجد كوفه‌ قرار گرفته است؛ 313 تن‌ يارانش‌ در اطراف‌ او حلقه‌ زده‌اند كه‌ پرچم‌ داران‌ و فرمانروايان‌ خداوند برفراز گيتي‌ در ميان‌ بندگان‌ خدايند»[12].

مسجد جمکران

«مسجدجمکران» که در کنار دهی به همین نام در کنار شهر قم قرار دارد، این مسجد در قرن چهارم در بيداري، - نه در خواب - تأسيس گرديد و در طول قرون و اعصار، پناهگاه شيعيان و پايگاه منتظران و تجلّي‌گاه حضرت صاحب الزّمان(عج) بوده است. تاريخچه‌ آن توسط میزا حسین نوری، در نجم ثاقب به نقل از منابع قدیمی تر بيان گرديده و كيفيّت نماز تحيّت مسجد و نماز استغاثه به حضرت بقيّةاللَّه(عج)، در ضمن آن آمده است.[13]

در طول سال، شب‌هاي چهارشنبه، مسجد مقّدس جمكران، پذيراي سیل عاشقان دل باخته ای است كه از شهرهاي دور و نزديك، به شهر مقدّس قم روي مي‌آورند و در حرم مطهّر حضرت معصومه(س) پيشاني ادب بر آستان آن بانوی عظیم الشان مي‌سايند و آن گاه راهي مسجد مقدّس جمكران مي‌شوند و با امام رؤوف، به راز و نياز مي‌پردازند.

سرداب مقدس

«سرداب مقدس» که اکنون در نزدیکی بارگاه امامین عسکریین(ع) واقع شده است؛ در اصل، منزل امام هادی(ع) بوده(متشکل از سه بخش) در گوشه ای از آن چاه قرار داشته است. در کتاب‌های دعا برای این سرداب مقدس، اعمال و دعاهای خاصی، همچون اذن ورود، نماز زیارت و وداع ذکر شده که شیعیان، ضمن انجام دادن این اعمال، برای سلامتی و ظهور امام زمان(عج) نیز دعا می کنند. شهرت این سرداب به «سرداب غیبت»، به خاطر آن نیست که حضرت حجّت(عج) در آن غایب شده اند؛ چنان که ناآشنایانِ به تاریخ پنداشته اند؛ بلکه به این دلیل است که برخی از اولیا در زمان غیبت، در این مکان به ملاقات ایشان مشرف شده اند.[14]

پانویس

1. ↑محمد تقى اصفهانى، مكيال المكارم در فوائد دعا براى حضرت قائم(عج)، ج 2، ص 370.
2. ↑صاحب مكيال، كيفيّت تعظيم و تكريم آن مکان ها را در كتاب مكيال المكارم، شرح داده است. رک: مکیال المکارم ( ج 2، ص 327 - 330)
3. ↑محمد بن ابراهیم، نعمانی، الغیبة، ص 437.
4. ↑محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج 51، ص 59.
5. ↑سوره، مائده، آیه 97.
6. ↑محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج 3، ص 495.
7. ↑محمد بن محمد مفید، ارشاد، ج 2، ص 380.
8. ↑همان، المزار، ص 13.
9. ↑مسعود پور سید آقایی، میر مهر، ص 138.
10. ↑محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص 441.
11. ↑محمد بن علی ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 232.
12. ↑محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج‌ 52، ص‌ 326.
13. ↑علی اکبرمهدی پور، فصلنامه انتظار، شماره 5، ص 333.
14. ↑ذبیح الله محلاتی، مآثر الكبراء فى تاريخ سامراء، ج 1، ص 350.

منابع

1. ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، 4 جلد، مصحح: علی اکبر غفاری، انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
2. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق و مصحح: عبد الحسین امینی، دارالمرتضویه، نجف اشرف، 1356 ش.
3. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق و مصحح: جواد قیومی اصفهانی، انتشارات اسلامی، قم، 1419 ق.
4. اصفهانى، محمد تقى، مكيال المكارم در فوائد دعا براى حضرت قائم(عج) (ترجمه)، 2 جلد، مسجد مقدس جمكران - قم (ايران)، چاپ هفتم، 1387 ش.
5. بحرانی، هاشم بن سلیمان، حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار(علیهم السلام) 5 جلد، محقق: غلامرضا بروجردی، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، 1411 ق.
6. پور سید آقائی، مسعود، میر مهر جلوه های محبت امام زمان(عج)، حضور، قم، چاپ 3، 1382 ش.
7. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1390 ق.
8. طوسی، الغیبه، مصحح: عباد الله طهرانی- علی احمد ناصح، موسسة المعارف الاسلامیه، قم، بی تا.
9. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الانوار، محقق: عبد الزهراء علوی- محمد باقر محمودی، دار احیاء التراث العربی، بی جا، بی تا.
10. محلاتی، ذبیح الله، مآثر الكبراء في تاريخ سامرا، چ ١، المكتبة الحيدرية، ١۴٢۶ ق.
11. مفيد، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد (مفيد، ترجمه رسولى محلاتى)، 2 جلد، اسلاميه، تهران، چاپ: 2، بی تا.
12. _______، کتاب المزار، محقق: محمد باقر ابطحی، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(ره)، قم، 1413 ق.
13. مؤسسه معارف اسلامی، معجم احادیث الإمام المهدی(عج)، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ 2، 1428 ق.
14. نعمانى، محمد بن ابراهيم، نشر صدوق، تهران، چاپ 2، 1376 ش.
15. نوری، حسین بن محمد تقی، کشف الاستار عن وجه الغائب عن الابصار(عج)، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، چاپ 2، 1400 ق.
16. مهدی پور، علی اکبر، فصلنامه انتظار، شماره 5، سال دوم، پاییز 1381.